ავიტამინოზის დროს:
არიბოფლავინოზი.

PP ვიტამინი
ჰიპოვიტამინოზის დროს აღინიშნება:
საერთო სისუსტე, ცხელი კერძების მიმართ ზედმეტი მგრძნობელობა, თავბრუხვევა (ადრეული სიმპტომები ვიტამინის 2-3-თვიანი დეფიციტის დროს);
კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაზიანება (ნერწყვდენა, სტომატიტი, დიარეისა და შეკრულობის მონაცვლეობა, კუჭის წვენში მარილმჟავასა და პეპსინის შემცველობის მკვეთრი დაქვეითება);
კანის დაზიანება (კანის გაუხეშება, აქერცვლა და ყავისფერი პიგმენტაცია).

ავიტამინოზის დროს:
პელაგრა (დერმატიტი, დიარეა, დემენცია).

B5 ვიტამინი
ჰიპოვიტამინოზის დროს აღინიშნება:
კანისა და მისი დანამატების დაზიანება (დერმატიტი, გაჭაღარავება, ალოპეცია);
კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ფუნქციის დარღვევა;
თირკმელზედა ჯირკვლის ფუნქციის დათრგუნვა.

B6 ვიტამინ
ჰიპოვიტამინოზის დროს აღინიშნება:
კრუნჩხვები (უმეტესად - 2 წლამდე ასაკის ბავშვებში), მოუსვენრობა, დეპრესია;
პერიფერიული ნევრიტი, ტერფების წვა;
დერმატიტი (აქერცვლა ცხვირ-ტუჩისა და შუბლის ნაოჭების არეში, მოზარდებში - სებორეა და ჩვეულებრივი ფერიმჭამელები);
მადის დაქვეითება, გულისრევა, ღებინება.

ავიტამინოზის დროს:
იაკშა-გაიემის ანემია (თხის რძით კვების დროს).

B12 ვიტამინი
ჰიპოვიტამინოზის დროს აღინიშნება:
მეგალობლასტური ჰიპოქრომული ანემია;
ალოპეცია;
პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის დაზიანება (გლოსიტი, გინგივიტი).

ვიტამინოთერაპია
არსებობს როგორც მონოვიტამინური, ისე პოლივიტამინური პრეპარატები. მონოვიტამინები სამკურნალო მიზნით გამოიყენება, ხოლო პოლივიტამინებს ხშირად მოიხმარენ პროფილაქტიკურ საშუალებად.
ვიტამინების კომბინირებული გამოყენებისას შესაძლოა მათი ბიოლოგიური თვისებები შეიცვალოს. მაგალითად, C ვიტამინის დოზის გაზრდისას მცირდება B2 ვიტამინის მოთხოვნილება, საკვებში ამ უკანასკნელის ნაკლებობის დროს კი მცირდება ქსოვილებში C და B1 ვიტამინების დონე; არსებობს ერთგვარი ანტაგონიზმი B1-სა და B12-ს შორის; C და P ვიტამინების ერთდროული მიღება მათ მოქმედებას აძლიერებს; C ვიტამინი ცუდად ეთავსება სპილენძს; E ვიტამინი ჭარბი ოდენობის რკინასთან ერთად მიღებისას აქტივობას კარგავს.
პოლივიტამინური პრეპარატის არჩევისას ყურადღება უნდა მიექცეს, შეიცავს თუ არა ის ადამიანისთვის აუცილებელ ვიტამინებს და როგორია მათი დოზირება. დოზები უნდა შეესატყვისებოდეს (არ უნდა ჭარბობდეს) ვიტამინების დღიურ მოთხოვნილებას. უპირატესობა უნდა მიენიჭოს მინერალებისა და მოკროელემენტების გარეშე შედგენილ პოლივიტამინებს ან ისეთ ფორმებს, რომლებშიც ვიტამინები და მიკროელემენტები სხვადასხვა აბის სახით არის წარმოდგენილი და სხვადასხვა დროს მიიღება.

გამომწვევის კვალობაზე, დაავადებას აქვს განსაზღვრული სიმპტომები. გრიპით ავადობა ეპიდემიური სახისაა. მისი დასაწყისი მწვავეა. ტემპერატურა 39-40 გრადუსამდე იწევს. ყალიბდება ადგილობრივი კატარული სიმპტომები. მეტწილად ადგილობრივად გამოხატულია ტრაქეიტი და რინიტი. პარაგრიპის ვირუსისთვის დამახასიათებელია კეროვანი ეპიდემიური ავადობა. იწყება თანდათანობით. ტემპერატურა 1-2 დღის განმავლობაში 38 გრადუსამდე იმატებს. ზოგადი ნიშნები ზომიერად არის გამოხატული. ძირითადი ნიშანი ლარინგიტია. ადენოვირუსული ინფექცია არ მიმდინარეობს ეპიდემიის სახით. იგი იწყება მწვავედ. ტემპერატურა 38-39 გრადუსამდე იმატებს და 5-14 დღეს გრძელდება. უმთავრესად გამოხატულია ფარინგიტი, ტონზილიტი, თვალისა და საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაზიანების ნიშნები.

მკურნალობა. ზედა სასუნთქი გზების მწვავე ანთების მკურნალობა რამდენიმე მიმართულებით მიმდინარეობს. ზოგ შემთხვევაში შეიძლება დაავადების გამომწვევზე ზემოქმედება. გრიპის დროს ეფექტურია რემანტადინი, ადენოვირუსული ინფექციის შემთხვევაში - ინტერფერონი. თავად ანთების სამკურნალოდ აუცილებელია დაინიშნოს ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები, მაგალითად, პარაცეტამოლი ან ზედა სასუნთქი გზების ანთების საწინააღმდეგო ზოგიერთი კომბინირებული საშუალება.

მცირე თალასემია ბავშვს ერთ-ერთი მშობლისგან გადაეცემა. დაავადება იშვიათად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, უმეტესად კი კლინიკური სიმპტომები შესამჩნევია, თუმცა უფრო სუსტი, ვიდრე დიდი თალასემიის დროს.
მცირე თალასემიას ახასიათებს მსუბუქი ანემია, ავადმყოფი არ არის დამოკიდებული ტრანსფუზიაზე და შეუძლია, სრულფასოვნად იცხოვროს.

ბეტა თალასემიისგან განსხვავებით, ალფა თალასემიის დროს ფეტალური ჰემოგლობინისა და A2 ჰემოგლობინის რაოდენობა არ არის მომატებული.

მკურნალობა. დიდი თალასემიით დაავადებულ ბავშვებს ადრეული ასაკიდანვე უტარდებათ გარეცხილი და გალღობილი ერითროციტების ტრანსფუზია. მასიური ტრანსფუზია აუმჯობესებს ავადმყოფის არა მარტო საერთო მდგომარეობას, არამედ ამცირებს ჩონჩხის ძვლების ცვლილებებს, ელენთის ზომებს, აიშვიათებს ინფექციურ გართულებებს.
დესფერალის რეგულარული მიღება ანელებს ჰემოსიდეროზის განვითარებას და ორგანიზმიდან გამოაქვს ზედმეტი რკინა. მასთან ერთად სასურველია C ვიტამინის დანიშვნა - ის აუმჯობესებს დესფერალის მოქმედებას.
ელენთის მეტისმეტად მკვეთრი გადიდების, ლეიკოციტებისა და თრომბოციტების შემცირებისა და ჰიპოქრომული ანემიის გაღრმავებისას მიმართავენ ოპერაციულ ჩარევას - სპლენექტომიას (ელენთის ამოკვეთას). ზოგჯერ შედეგიანია ძვლის ტვინის ტრანსპლანტაცია (გადანერგვა).
რაც შეეხება მცირე თალასემიას, ბეტა ფორმა მკურნალობას არ მოითხოვს, ვინაიდან ავადმყოფის საერთო მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია. ინფექციური გართულებებისა და ორსულობის დროს ინიშნება ფოლიუმის მჟავას დიდი დოზები. ალფა თალასემიის მკურნალობა კი ისეთივეა, როგორიც მცირე თალასემიისა.
თუ:
დაქვეითებული გაქვთ სისხლში ერითროციტების, ჰემოგლობინის, ფერადობის მაჩვენებელი;
მომატებული გაქვთ სისხლში არაპირდაპირი ბილირუბინის დონე;
კანი და ლორწოვანი გარსები ყვითლად გაქვთ შეფერილი;
ასეთივე სიმპტომები აღენიშნება თქვენს სისხლით ნათესავს;
დიდხანს და უშედეგოდ მკურნალობთ რკინის პრეპარატებით, -
აუცილებლად მიმართეთ ჰემატოლოგს, რათა დაისვას (ან გამოირიცხოს) ანემიის დიაგნოზი, დადგინდეს მისი ფორმა და დაინიშნოს სათანადო მკურნალობა.

თერმულ დამწვრობას იწვევს ალი, ცხელი ჰაერი და სითხე, გამდნარი ლითონი, გახურებული ნაწილაკები. ამჟამად უფრო ხშირია დაბალტემპერატურული (კრიოგენული სითხით, მშრალი ყინულით) დამწვრობა. ყინვაში თვალის დაზიანება იშვიათია.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. აღინიშნება ძლიერი ტკივილი, ბლეფაროსპაზმი, ცრემლდენა, ქუთუთოებისა და კონიუნქტივის შეშუპება, მხედველობის დაქვეითება.
განასხვავებენ დამწვრობის რამდენიმე ხარისხს.
მსუბუქი დამწვრობა: აღინიშნება სიწითლე, ქუთუთოების კანის შეშუპება, შესაძლოა, შეიტრუსოს წამწამები და წარბები, შეშუპდეს კონიუნქტივის რქოვანა ეპითელიუმი ან ჩამოყალიბდეს მისი დეფექტი.
საშუალო ხარისხის დამწვრობა: კანი გაწითლებულია, შეშუპებული, მასზე ჩნდება სითხოვანი ბუშტუკები, კონიუნქტივა შეშუპებულია, გაწითლებული, აღინიშნება რქოვანას ეპითელიუმისა და შუა ფენების დეფექტი.
მძიმე დამწვრობა: ქუთუთოების კანის ნაწილი დამწვარი და მკვდარია. კონიუნქტივა დაფარულია ფუფხით და ფერმკრთალია, რქოვანა გარსზე აღინიშნება ღრმა თეთრი (ფაიფურისმაგვარი) დეფექტი.

მკურნალობა. თავდაპირველად საჭიროა თვალის ჩამობანა ცივი წყლით, შემდეგ - სტერილური ქსოვილის დაფარება და სპეციალურ საავადმყოფოში წაყვანა, სადაც დაშავებულს სათანადო მკურნალობა ჩაუტარდება.

ქიმიური დამწვრობა შეიძლება გამოიწვიოს ტუტე და მჟავა ნივთიერებებმა.
მჟავათი გამოწვეული დამწვრობა ცილების შეწებებას იწვევს, ამიტომ პირველ საათებში ჩნდება ერთგვარი ფუფხი, რომელიც ქვემოთ მდებარე კანს შემდგომი დაზიანებისგან იცავს.
მჟავათი გამოწვეული დამწვრობის დროს დაშავებული უჩივის ტკივილს, სინათლის შიშს, ცრემლდენას, მხედველობის დაქვეითებას. ქუთუთოები შეწითლებული და შეშუპებულია, კონიუნქტივა - ჰიპერემიული და შეშუპებული. რქოვანა გარსი შუპდება და იღებს მორუხო ელფერს, მძიმე შემთხვევაში კი რძისფერს.
ტუტეებით გამოწვეული დამწვრობა უფრო რთულია. ტუტე ხსნარი შლის ცილას და იოლად აღწევს ქსოვილის შიგნით. დამაზიანებელი მოქმედება გრძელდება რამდენიმე საათს და დღესაც კი. ზიანდება არა მარტო კანი, არამედ კონიუნქტივა და რქოვანა გარსიც. შესაძლოა, დაზიანდეს ფერადი გარსი, ბროლი და თვალის სხვა ქსოვილები. ტუტე ხსნარით დამწვრობის დროს ზედაპირზე შესამჩნევი ფუფხი არ წარმოიქმნება, ამიტომ პირველ საათებში თვალი მძიმედ დაშავებულის შთაბეჭდილებას არ ტოვებს. გარდა ამისა, შეგრძნებები არც ისე მძაფრია, ვინაიდან ტუტე ნერვულ დაბოლოებებსაც აზიანებს. ტუტე ხსნარით გამოწვეული დამწვრობის შეფასება საბოლოოდ მხოლოდ რამდენიმე დღის შემდეგ შეიძლება.

დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. თუ ავადმყოფი გონზეა, დამწვრობის დიაგნოზის დასმა ადვილია. ძნელია ქიმიური რეაქტივის რეაქციის (მჟავაა თუ ტუტე) ამოცნობა, ამიტომ პირველი დახმარება ყველა შემთხვევაში ერთნაირია.
დამწვარი თვალი კარგად უნდა ჩამოიბანოთ ოთახის ტემპერატურის გამდინარე წყლით, დაიფაროთ სტერილური ნაჭერი (დოლბანდი). თუ ტკივილი აუტანელია, შეიძლება ტკივილგამაყუჩებლის მიღებაც. ამის შემდეგ დაუყოვნებლივ უნდა მიმართოთ სპეციალისტს.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. ყველაზე აშკარა სიმპტომია პროგრესირებადი ეგზოფთალმი. ამ დროს თვალის კაკალი მხოლოდ წინ კი არ არის წამოწეული, არამედ რომელიმე მხარესაც არის გადახრილი. დაავადებული თვალის მხარეს ვითარდება ორგანული დაზიანებები. პროცესი თანდათანობითია. მოსალოდნელია ქუთუთოების ზომიერი შეშუპება, ირგვლივ მდებარე ქსოვილების მგრძნობელობის მოშლა. აღინიშნება სხვადასხვა ხარისხის ტკივილი. პროცესის მხედველობის ნერვთან ლოკალიზაციის შემთხვევაში ირღვევა მხედველობის სიმახვილე, ვიწროვდება მხედველობის ველი ან ხდება მხედველობის ველიდან სექტორული ამოვარდნები.

დიაგნოსტიკა. სიმპტომები სხვადასხვა კომბინაციას ქმნის, მაგრამ საწყის სტადიაში არც ერთი მათგანი არ იძლევა უტყუარი დიაგნოზის დასმის საშუალებას. შედარებით ზუსტ ინფორმაციას გვაწვდის რენტგენოგრაფია, ტომოგრაფია, კომპიუტერული ტომოგრაფია, ორგანზომილებიანი ულტრაბგერითი სკანირება, თერმოგრაფია, მაგნიტორეზონანსული გამოკვლევა, პუნქცია. დაავადების ადრეულ საფეხურზე სიმსივნის ხასიათის (კეთილთვისებიანი, ავთვისებიანი) დიფერენცირება ზოგჯერ ჭირს.

მკურნალობა. მკურნალობა უმეტესად ქირურგიულია. დამატებით მიმართავენ ქიმიოთერაპიასა და სხივურ თერაპიას. მხედველობის ორგანოს შენარჩუნება ყოველთვის ვერ ხერხდება.

დიაგნოსტიკა. ავადმყოფს ექიმთან მისვლას მხედველობის დაქვეითება აიძულებს. სიმსივნე, ლოკალიზაციის კვალობაზე, ყოველთვის შეიძლება არ იყოს შესამჩნევი, ამიტომ მხოლოდ დათვალიერებით დიაგნოზის დასმა შეუძლებელია. აუცილებელია ულტრაბგერითი სკანირება, ფლუორესცენციური ანგიოგრაფია, რადიოიზოტოპული გამოკვლევა.
ოკულისტთან ყოველწლიური ვიზიტი დიაგნოზის დროულად დასმის საშუალებას იძლევა.

მკურნალობა. სიმსივნური წარმონაქმნის ლოკალიზაციის მიხედვით, მიმართავენ ქირურგიულ მკურნალობას, ლაზერულ კოაგულაციას, ბეტა-აპლიკაციას ან კრიოთერაპიას.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. ჩაუჭედავ თიაქარს ახასიათებს ტკივილი ფიზიკური დატვირთვის დროს. მოსვენებისას ტკივილი ქრება. გასინჯვისას მუცლის ზედაპირზე შეიმჩნევა მტკივნეული გამობერილობა.
თიაქრის მძიმე გართულებაა ჩაჭედვა. მას გამოსულ ორგანოზე თიაქრის კარის მოჭერა იწვევს. ჩაჭედვას ორგანოს სისხლმომარაგების შეწყვეტა და ნეკროზი მოჰყვება.
ჩაჭედვა ერთბაშად ხდება. მისი პირველი ნიშანი თიაქრის არეში აღმოცენებული უეცარი ტკივილია. ნაწლავის ჩაჭედვის შემთხვევაში ვითარდება გაუვალობა.

მკურნალობა. თიაქრის მკურნალობის ერთადერთი მეთოდი ოპერაციაა. თუ თიაქარი ჩაჭედილი არ არის, ოპერაცია გეგმურად ტარდება. დეფექტის ლიკვიდაცია და პლასტიკა ადგილობრივი, საკუთარი ქსოვილებით ხდება. ამ კუთხით შედეგიანია პოლიპროპილენის ბადის იმპლანტირებაც. ასეთ ბადეს იყენებენ დიდი ზომის თიაქრის შემთხვევაში, როდესაც ორგანოების 2/3 კანქვეშ არის გამოსული. ამ ორგანოების უკან, მუცლის ღრუში შებრუნებისას ყველაზე დიდ საფრთხეს ის წარმოადგენს, რომ იმატებს მუცელშიგა წნევა, ორგანოები აწვება დიაფრაგმას და ავადმყოფს სუნთქვა უჭირს. სწორედ ამის თავიდან ასაცილებლად არის განკუთვნილი პოლიპროპილენის ბადე, რომლის მეშვეობითაც თიაქრის ლიკვიდაცია მუცლის ფარის ფართობის შეუმცირებლად ხერხდება.
არსებობს სპეციალური ქამრებიც, რომლებიც ავადმყოფს მუდმივად უნდა ეკეთოს, რათა თავიდან აიცილოს ორგანოს გამოვარდნა და ჩაჭედვა, მაგრამ ქამარი არ არის ქირურგიული მეთოდის ალტერნატივა და ვერც ავადმყოფს აზღვევს გართულებებისგან.
ჩაჭედილი თიაქარი სასწრაფო ოპერაციას მოითხოვს. უნდა მოხდეს თიაქრის კარის ლიკვიდაცია, დათვალიერდეს ჩაჭედილი ორგანო, შემოწმდეს მისი სიცოცხლისუნარიანობა და გადაწყდეს, თუ როგორ წარიმართოს ოპერაცია.
ცალ-ცალკე შევეხოთ თიაქრის თითოეულ ნაირსახეობას.