სიმპტომები და მიმდინარეობა. ტიპური ჩივილია სისუსტე, ადვილად დაღლა, ყურადღების კონცენტრირების უნარის დაქვეითება, გაღიზიანებადობა, მკვეთრი სინათლისა და მაღალი ხმის აუტანლობა. ძილი ზედაპირული და მოუსვენარი ხდება, ავადმყოფს უჭირს როგორც ჩაძინება, ისე გაღვიძება, დილით კი დაღლილი და გამოუძინებელი დგება. ამას ერთვის ემოციური გაუწონასწორებლობა, დეპრესია, შიში, უსიამოვნო შეგრძნებები სხეულში. ასთენიურმა დარღვევებმა შესაძლოა თავი იჩინოს ნებისმიერი დაავადების განსაზღვრულ ეტაპზე. მაგალითად, ჩვეულებრივი გაციება და გრიპი სწორედ ამგვარი სიმპტომებით მიმდინარეობს. ზოგჯერ ასთენიური მოვლენები გამოჯანმრთელების შემდეგაც რჩება.

მკურნალობა. დიდი ქალაქის ნებისმიერი მცხოვრები, რომელიც მუშაობს და თან ყოველდღიურად უწევს ყოფითი პრობლემების გადალახვა, მხოლოდ მომადუნებელი ვარჯიშებით ასთენიას თავს ვერ დააღწევს. ასთენიის დროს ირღვევა ტვინის განსაზღვრული სტრუქტურების მუშაობა, ამიტომ სეირნობით, დასვენებით თუ ცხოვრებაში პატარ-პატარა სიახლეების შეტანით პრობლემა არ მოგვარდება. აქ ექიმის დახმარებაა საჭირო. ის ავადმყოფს შეურჩევს ცხოვრების სათანადო წესს და დაუნიშნავს წამლებს. როგორც წესი, ექიმები ასეთ პაციენტებს ადაპტოგენებს (ჟენშენს, ელეუტეროკოკს და სხვა) უნიშნავენ, მაგრამ გასათვალისწინებელია, რომ მათი დოზის შერჩევა ძნელია. ამასთანავე, შესაძლოა, ამ საშუალებებმა ისეთი გვერდითი ეფექტები გამოიწვიოს, როგორიც არის ძილის დარღვევა, გაღიზიანებადობა და სხვა.
ასთენიური სინდრომის სამკურნალო პრეპარატებიდან აღსანიშნავია ენერიონი. იგი გროვდება ტვინის პრობლემურ უბნებში და აღადგენს მათ ფუნქციას. კერძოდ, ახდენს ბიოლოგიური რიტმის ნორმალიზებას, აუმჯობესებს მახსოვრობას, ყურადღების კონცენტრაციის უნარს.

კლინიკური ნიშნები და მიმდინარეობა. ბრონქული ასთმის სიმპტომებს შორის უმთავრესია ამოსუნთქვითი ხასიათის ქოშინის შეტევები. კლინიკურად ქოშინი ვლინდება ხიხინითა და სუნთქვის გაძნელებით, უპირატესად - ამოსუნთქვის ფაზაში. ის შესაძლოა განვითარდეს როგორც პერიოდულად, ისე მუდმივად, განსაკუთრებით - ღამით, ფიზიკური დატვირთვისას ან ქრონიკულ ხველასთან ერთად.
ბრონქული ასთმის შეტევისთვის დამახასიათებელია სიმპტომების ტრიადა: ქოშინი, ხველა და მსტვენი სუნთქვა. შეტევის დასაწყისში ავადმყოფს აწუხებს მოხრჩობის შეგრძნება, ამოსუნთქვის ფაზა ხანგრძლივდება, ხშირდება სუნთქვა, გულისცემა, ზომიერად იმატებს სისხლის წნევა. არსებობს ასთმის ისეთი ფორმაც, როდესაც შეტევის ერთადერთი სიმპტომი ხველა ან ხმის ჩახლეჩაა. ასთმის შეტევისთვის დამახასიათებელი მსტვენი ხიხინი მძიმე მიმდინარეობისას შესაძლოა გაქრეს (ე.წ. მუნჯი ფილტვები), რასაც განაპირობებს არა მდგომარეობის გაუმჯობესება, არამედ სასუნთქ გზებში ლორწოვანი სეკრეტის საცობის გაჩენა. შეტევა, როგორც წესი, ხველებითა და წებოვანი, გამჭვირვალე ნახველის გამოყოფით სრულდება. როდესაც ასთმის შეტევა ერთ-ორ დღეს გრძელდება, ასთმურ სტატუსზე ლაპარაკობენ. მისთვის დამახასიათებელია რეზისტენტულობა მკურნალობის მიმართ.

მკურნალობა. ასთმის თანამედროვე მკურნალობა (GINA-ს მიხედვით) მოიცავს ექვს კომპონენტს:
პაციენტის განათლება ასთმის მკურნალობაში პარტნიორობისთვის;
ასთმის სიმძიმის დადგენა, სიმპტომების მონიტორირება ფილტვის ფუნქციის შეფასების საფუძველზე;
ასთმის მაპროვოცირებელი ფაქტორების ელიმინაცია ან კონტროლი;
გრძელვადიანი ბაზისური მკურნალობის გეგმის შედგენა;
გამწვავებათა მკურნალობის გეგმის შედგენა;
რეგულარული შემდგომი მეთვალყურეობა.

ასთმის მკურნალობა საფეხუროვანია. მისი სიმძიმის თითოეულ საფეხურზე შემუშავებულია სტანდარტული მკურნალობის ჩარჩო. ასთმის სამკურნალოდ გამოიყენება სიმპტომური და ბაზისური პრეპარატები. სიმპტომური პრეპარატები ხსნის ბრონქების სპაზმს და აღადგენს სასუნთქი გზების გამტარობას. ასეთია სწრაფი და გახანგრძლივებული მოქმედების ბრონქოდილატატორები (ბეტა 2 სტიმულატორები, თეოფილინები, ადრენალინი, იპრატროპიული ბრომიდის პრეპარატები და სხვა). ასთმის კონტროლისთვის უმეტესად ამ მედიკამენტების პერიოდული გამოყენებაც საკმარისია. მათი შეძენა შეიძლება ტაბლეტების, ინჰალატორების, ინექციებისა და სანთლების სახით. ისინი ამსუბუქებს დაავადების სიმპტომებს როგორც ალერგიული, ისე არაალერგიული ასთმის დროს.
ბაზისური პრეპარატები (ინტალი, ტაილედი, საინჰალაციო კორტიკოსტეროიდები) მოქმედებს ბრონქებში მიმდინარე ანთებით პროცესებზე და გამოიყენება ხანგრძლივად, შეტევათა პროფილაქტიკის მიზნით.
მკურნალობის ეფექტიანი მეთოდია ალერგენებით სპეციფიკური იმუნოთერაპია ანუ ჰიპოსენსიბილიზაცია, რაც ალერგენების მიმართ მგრძნობელობის დაქვეითებას ითვალისწინებს. ეს მეთოდი ემყარება ალერგენის მზარდი დოზების რეგულარულ შეყვანას ორგანიზმში. მკურნალობა ხანგრძლივია, მაგრამ საიმედო.
თუ ასთმის შეტევების მიზეზი რომელიმე კვებითი ალერგენია, ეს საკვები რაციონიდან უნდა გამოირიცხოს. გამწვავების დროს სასურველია თავის შეკავება მაღალი ალერგენულობით გამორჩეული პროდუქტებისგან (რძე, კვერცხი, თაფლი, ციტრუსი, თხილი, შოკოლადი, თევზი და სხვა). ასთმიანებისთვის რეკომენდებულია სპორტი, რომელიც ადამიანს ეხმარება როგორც ასთმის კონტროლში, ისე გაკაჟებაში. სპორტის სახეობა პაციენტს ექიმმა უნდა შეურჩიოს. მაგალითად, აუზში ცურვა სასარგებლოა, მაგრამ არ არის გამორიცხული ქლორის, ნესტის ზემოქმედება, დახურულ შენობებში გასათვალისწინებელია ასთმის პროვოცირება ოთახის მტვრის ტკიპის მიერ, ამიტომ სპორტის სახეობა, დატვირთვის ინტენსივობა და ხანგრძლივობა ექიმის რეკომენდაციებზე დაყრდნობით უნდა შეირჩეს. ბრონქული ასთმით დაავადებულებისთვის მეტად სასარგებლოა სუნთქვითი ვარჯიშები, მაგრამ მათი სახეობისა და დოზირების შერჩევაც ექიმის პრეროგატივაა.

პროფილაქტიკა. ალერგიისა და ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციების რეკომენდაციით, სასურველია თამბაქოს კვამლის ელიმინაცია, განსაკუთრებით - ისეთ გარემოში, სადაც ორსულები და მცირე ასაკის ბავშვები იმყოფებიან; საცხოვრებელ ბინებში ნესტის მტვრის ტკიპების, ტარაკნების, ბეწვიანი შინაური ცხოველების ელიმინაცია; მასენსიბილიზებელი და ძლიერ გამაღიზიანებელი თვისებების მქონე აგენტების ელიმინაცია საცხოვრებელი და სამუშაო ადგილებიდან; 4-6 თვემდე ასაკის ბავშვების მხოლოდ ძუძუთი კვება; ახალშობილებსა და მცირე ასაკის ბავშვებში ატოპიური დერმატიტის მკურნალობა რესპირაციული ალერგიის თავიდან ასაცილებლად; რინოკონიუნქტივიტის მკურნალობა ასთმის განვითარების რისკის შესამცირებლად. ძროხის რძის მიმართ სენსიბილიზებული ბავშვები უნდა ვარიდოთ ძროხის რძის პროტეინებს; თუ დამატებითი საკვების მიღება აუცილებელია, მივცეთ ჰიპოალერგენული ნარევები; ასპირინული ასთმის მქონე პაციენტები უნდა ერიდონ ასპირინსა და სხვა ანთების საწინააღმდეგო არასტეროიდულ პრეპარატებს. მნიშვნელოვანია პაციენტთა, მათი ოჯახის წევრებისა და სკოლების პერსონალის ინფორმირება ასთმის მიმდინარეობისა და კონტროლის საკითხების შესახებ.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. კარდიულ ასთმას საფუძვლად უდევს ფილტვის ქსოვილის შეშუპება, რასაც შესაძლოა თან ახლდეს ბრონქოსპაზმი. შედეგად ვითარდება მოხრჩობის შეტევა, მეტწილად- ღამით. ავადმყოფი იღვიძებს ჰაერის უკმარისობის ძლიერი შეგრძნებით, საწოლში წამოჯდება, ფეხებს ჩამოუშვებს, ფერს კარგავს, თუ შეტევა ხანგრძლივია, სახეზე მოლურჯო ფერი ედება. სუნთქვა გაძნელებული და გახშირებულია. ზოგჯერ აღინიშნება მშრალი ხველა ან ხველა მცირე რაოდენობის ლორწოვანი ნახველით. მაჯისცემა გახშირებული და არითმიულია, ხშირად მომატებულია წნევაც. კარდიული ასთმის შეტევა შესაძლოა რამდენიმე წუთიდან რამდენიმე საათამდე გაგრძელდეს.
კარდიული ასთმის შორსწასულ ფორმას წარმოადგენს ფილტვების შეშუპება. ამ დროს შეგუბებული სითხე გამოჟონავს და ალვეოლებში, ბრონქებსა და ტრაქეაში გროვდება. დამახასიათებელია მოხრჩობის შეგრძნება, ბუყბუყა სუნთქვა, რომელიც შორ მანძილზეც ისმის, ხველა დიდი რაოდენობის სეროზული ან მოვარდისფრო ქაფიანი ნახველით. ავადმყოფს ეუფლება სიკვდილის შიში, ედება ციანოზური ელფერი, ასხამს ცივი ოფლი. მაჯა აჩქარებული და სუსტია. წნევა ჯერ იმატებს, შემდეგ მკვეთრად ეცემა.
ფილტვების შეშუპება სასწრაფო სამედიცინო ჩარევას მოითხოვს, რადგან მოსალოდნელია ლეტალური შედეგი.

დიაგნოსტიკა. მარცხენა პარკუჭის მწვავე უკმარისობისთვის დამახასიათებელი სიმპტომების აღმოცენების შემთხვევაში, უპირველეს ყოვლისა, აუცილებელია დაავადების დიფერენცირება ბრონქული ასთმისგან, რათა სწორად ჩატარდეს გადაუდებელი სამედიცინო დახმარება. წინააღმდეგ შემთხვევაში ლეტალური შედეგია მოსალოდნელი.
მოსახლეობის უმრავლესობისთვის ტერმინი კარდიული ასთმა უცხოა, ამიტომ ის ბრონქულ ასთმაში ერევათ. როგორ განვასხვაოთ ეს ორი დაავადება?
კარდიული ასთმა ვითარდება მოწიფულ ან ხანდაზმულ ასაკში და ახასიათებს:
ჩასუნთქვის გაძნელება;
სიფერმკრთალე;
პულსის გახშირება;
დიდი რაოდენობის ქაფიანი, ვარდისფერი ნახველი.
ბრონქული ასთმა ვითარდება ნებისმიერ ასაკში და ახასიათებს:
ამოსუნთქვის გაძნელება;
გაფანტული ციანოზი (სილურჯე);
ნორმალური ან შენელებული პულსი;
მცირე რაოდენობის ლორწოვან-წებოვანი ნახველი.

მკურნალობა. კარდიული ასთმის შეტევის კუპირების მიზნით ავადმყოფს უნდა მიეცეს ნიტროგლიცერინი ენის ქვეშ. შეუცვლელი ეფექტი აქვს მორფინს. ის მოქმედებს კარდიული ასთმის განვითარების ყველა მექანიზმზე. ასთმის შეტევის დროს სუნთქვა ხშირდება და ხანმოკლე ხდება, ამიტომ ჟანგბადით ფილტვების სრულფასოვანი გაჯერება ვერ ხერხდება, მორფინი კი სუნთქვის ცენტრის დათრგუნვის გზით ამცირებს ქოშინს, ამასთანავე, იწვევს ბრადიკარდიას, აქვეითებს არტერიულ წნევას და ვენური სისხლის გულისაკენ დინებას. როდესაც სხვა საშუალებაზე ხელი არ მიგვიწვდება, შეტევის კუპირებისთვის კიდურებზე ლახტის დადებაც დასაშვებია. გულისკენ ვენური სისხლის დინება ამ შემთხვევაშიც მცირდება.

კლინიკური სურათი. დაავადების სიმძიმე დამოკიდებულია პარაზიტების რაოდენობაზე, ავადმყოფის ასაკზე (ბავშვებში მძიმე ფორმები უფრო ხშირია), კვებაზე (საკვებში ცილებისა და B12 ვიტამინის დეფიციტზე). ზრდასრული ასკარიდები ხშირად იცვლიან ლოკალიზაციის ადგილს და სხვადასხვა ორგანოს აზიანებენ. ასკარიდოზის კლინიკურ მიმდინარეობაში განასხვავებენ ორ ფაზას: მიგრაციის ფაზას (ინვაზიის პირველი 3-4 კვირა) და ნაწლავში ლოკალიზაციის შემდგომ პერიოდს.
მიგრაციის ფაზას ახასიათებს საერთო სისუსტე, ქავილი და გამონაყარი კანზე, თავის ტკივილი, ტკივილი მუცლისა და გულმკერდის არეში, სუბფებრილური (380ჩ-მდე) ან მაღალი ტემპერატურა, ოფლიანობა, ხველა და ნახველის (ზოგჯერ- სისხლიანის) გამოყოფა, ქოშინი, დიარეა. ღვიძლი გადიდებულია, ენა- შელესილი, პულსი- აჩქარებული. ფილტვებში სველი ხიხინი ისმის, ხოლო რენტგენოგრამაზე ჩანს მკაფიოდ გამოხატული ბრონქოპნევმონიის კერები. ნახველში შეიძლება ლარვების აღმოჩენა. სისხლში აღინიშნება მკვეთრი ეოზინოფილია, მომატებული ედსი, მცირე ლეიკოციტოზი. 3-4 კვირის შემდეგ მწვავე მოვლენები გაივლის და მდგომარეობა უმჯობესდება.
ნაწლავურ ფაზაში ძირითადი ჩივილებია უმადობა (იშვიათად- ბულიმია), გამკრავი ტკივილი მუცელში, გულისრევა, ღებინება, მუცლის შებერილობა, ფაღარათისა და ყაბზობის მონაცვლეობა, წონაში დაკლება, მეხსიერების დაქვეითება. ვითარდება ავიტამინოზი და დიზბაქტერიოზი. გართულებები ყოველთვის მძიმედ მიმდინარეობს და ზოგჯერ ლეტალური შედეგითაც კი სრულდება. გართულებებიდან აღსანიშნავია სასუნთქი გზების დახშობა, ნაწლავის პერფორაცია, რომელიც პერიტონიტით მთავრდება, ნაწლავის სანათურის დახშობით განპირობებული გაუვალობა, რომელიც ტკივილით, ღებინებით, ყაბზობით მიმდინარეობს, ღვიძლის ასკარიდოზი, ნაღვლის საერთო სადინარის დახშობა, რაც რთულდება სეფსისითა და ჩირქოვანი აბსცესით, პანკრეასის სადინარის დახშობა, რასაც მწვავე პანკრეატიტი მოჰყვება.

დიაგნოსტიკა. მიგრაციის პერიოდში დიაგნოზის დასმა შესაძლებელია მხოლოდ ეპიდემიოლოგიური ანამნეზის (გაურეცხავი მწვანილისა და ხილის მიღება, სანიტარიულად არადამაკმაყოფილებელი გარემო), კლინიკური სურათის (ქავილი, გამონაყარი, ბრონქოპნევმონია), სისხლის ანალიზის (ეოზინოფილია), ნახველის მიკროსკოპიული გამოკვლევის (ლარვების აღმოჩენა) საფუძველზე. მოგვიანებით განავალში ასკარიდის კვერცხების აღმოჩენა დიაგნოზს ადასტურებს.

მკურნალობა. საზოგადოდ, ჰელმინთოზს ანტიჰელმინთური საშუალებებით მკურნალობენ. მათთან ერთად ზოგჯერ ინიშნება დიეტა და სიმპტომური თერაპია (ზოგიერთი პარაზიტი იწვევს ანემიას, ბრონქოპნევმონიას და სხვა დაავადებებს, რომლებიც სათანადო მკურნალობას მოითხოვს). ამჟამად გამოიყენება შემდეგი ანტიჰელმინთური პრეპარატები: ბენზიმიდაზოლის წარმოებულები, მაგალითად, ლევამიზოლი (ასკარიდოზი, ენტერობიოზი), მებენდაზოლი (ენტერობიოზი, ასკარიდოზი, ანკილოსტომიდოზი, ტრიქინელოზი, ექინოკოკოზი, პოლიინვაზია), ალბენდაზოლი (ასკარიდოზი, ანკილოსტომიდოზი, სტრონგილოიდოზი, ტრიქინელოზი, ტრიქოცეფალოზი, ენტერობიოზი, ექინოკოკოზი, პოლიინვაზია) და სხვა ქიმიური ჯგუფის პრეპარატები, მათ შორის- პირანტელის პამოატი (ასკარიდოზი, ენტერობიოზი, ანკილოსტომიდოზი), დიეთილკარბამაზინი, ნიკლოზამიდი, პრაზიკვანთელი (ტრემატოდოზი, ოპისტორქოზი, კლონორქოზი, პარაგონიმოზი, შისტოსომოზი, ცესტოდიზი- ტენიარინქოზი, ტენიოზი, დიფილობოთრიოზი, ცისტიცერკოზი), ივერმეკტინი (ონქოცერკოზი, სტრონგილოიდოზი).

პროფილაქტიკა. ასკარიდოზის პროფილაქტიკა გულისხმობს ავადმყოფისა და მატარებლის გამოვლენასა და დეჰელმინთიზაციას, ნიადაგის, წყლის დაცვას ადამიანის განავლისა და ცხოველების გადაუმუშავებელი ნაკელისგან, სურსათის (ხორცის, თევზის, ხილისა და მწვანილის) თერმულ დამუშავებას, გადამტანი მწერების, მოლუსკების წინააღმდეგ ბრძოლას, სანიტარიულ-ჰიგიენური წესების დაცვას.

მკურნალობა. მკურნალობა სათვალის სწორად შერჩევას გულისხმობს. თუ ეს დაავადების ადრეულ სტადიაზე მოხდა, პრობლემა მოგვარდება. შესაძლებელია სპეციალური კონტაქტური ლინზების შერჩევაც. ქირურგიული მკურნალობა ითვალისწინებს კერატოტომიას (მას ოკულისტი ნიშნავს). ბავშვობაში არაკორექტირებულმა ასტიგმატიზმმა შეიძლება მიგვიყვანოს ამბლიოპიამდე (ზარმაცი თვალი) - ანატომიური ცვლილებების გარეშე განვითარებულ მხედველობის დაქვეითებამდე, რომელიც მკურნალობას არ ემორჩილება.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. კლინიკურად ასციტი მუცლის ღრუში 1 ლ-ზე მეტი სითხის არსებობის შემთხვევაში ვლინდება. ავადმყოფს აქვს დიდი მუცელი, რომელიც დგომისას ერთგვარად დაკიდებულია. არცთუ იშვიათად აღინიშნება ჭიპის გამობერვა. ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში მუცელი გაშლილი და გვერდებში გამობერილია (ე.წ. ბაყაყის მუცელი). გამოხატული პორტული ჰიპერტენზიის დროს მუცლის კანზე ჩანს გაფართოებული ვენური ქსელი, რაც კარის ვენასა და ღრუ ვენებს შორის ანასტომოზების წარმოქმნის შედეგია. გაფართოებული და შესივებული ვენური კოლატერალები განლაგებულია ჭიპის ირგვლივ, საიდანაც მზის სხივებივით იშლება და ქმნის ასციტისთვის დამახასიათებელ ფიგურას - ე.წ. მედუზას თავს. თუ ავადმყოფს მუცლის ცალ მხარეს ხელისგულს დავადებთ, მოპირდაპირე მხარეზე კი თითებს დავუკაკუნებთ, ხელისგულზე შევიგრძნობთ ბიძგებს (ფლუქტუაციის სიმპტომი). პერკუსიით და რენტგენოლოგიურად ვლინდება დიაფრაგმის მაღლა დგომა და სუნთქვითი მოძრაობების შეზღუდვა. გულის უკმარისობით დაავადებულ ასციტიან ავადმყოფებს არცთუ იშვიათად აღენიშნებათ ჰიდროთორაქსი - პლევრის ღრუში სითხის არსებობა.

მკურნალობა. მკურნალობა ძირითადი დაავადების ლიკვიდაციისკენ უნდა იყოს მიმართული. მუცლის ღრუში სითხის შესამცირებლად გამოიყენება შარდმდენი საშუალებები, ალდოსტერონის ანტაგონისტები, საჭიროა წყალმარილოვანი ცვლის კორექცია და პორტული ჰიპერტენზიის შემცირება. მედიკამენტური მკურნალობის უეფექტობისას სითხე შეიძლება ამოღებულ იქნეს პუნქციით - ლაპაროცენტეზით (აბდომინალური პარაცენტეზით), რომელიც ტარდება მჯდომარე მდგომარეობაში შარდის ბუშტის წინასწარი დაცლის შემდეგ (მძიმე ავადმყოფებს აწვენენ გვერდზე), ასეპტიკისა და ანტისეპტიკის კანონების სრული დაცვით, რაც ყველაზე უკეთ ლაპაროცენტეზის სტაციონარში განხორციელებისას მიიღწევა. კოლაფსის თავიდან ასაცილებლად სითხის გამოღება ხდება ნელ-ნელა. ერთ ჯერზე გამოღებული სითხის რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 5-6 ლიტრს. განმეორებითმა პუნქციამ შესაძლოა გამოიწვიოს მუცლის კედლის ანთება და ნაწლავის ან ბადექონის შეხორცება მუცლის კედლის წინა ნაწილთან, რაც მომდევნო პუნქციების დროს მძიმე გართულებათა საფრთხეს ქმნის.
ქირურგიულ მკურნალობას უმთავრესად მაღალი პორტული ჰიპერტენზიის დროს მიმართავენ, რათა შეამცირონ წნევა და ირგვლივ მდებარე ქსოვილებში ასციტური სითხის შეწოვისთვის სათანადო პირობები შექმნან.
ასციტის დროს ძირითადი დაავადების პროგნოზი უარესდება. ის განსაკუთრებით არაკეთილსაიმედოა განმეორებითი პუნქციის შემდეგ ასციტის ხარისხის ზრდის შემთხვევაში.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. მოძრაობაში ნერვული სისტემის არაერთი ნაწილი მონაწილეობს. ადამიანი უნდა გრძნობდეს კიდურებს, ხედავდეს მათ და გარშემომყოფ საგნებს, იცავდეს წონასწორობას. რაც მთავარია, ყველა ეს შეგრძნება ერთმანეთზე დამოკიდებული და ერთმანეთთან დაკავშირებული - კოორდინირებული უნდა იყოს. ატაქსიის დროს ადამიანს არ შეუძლია თვალდახუჭული დგომა, ხელების ძლიერი კანკალის გამო უჭირს ჭამა, ხშირად ახასიათებს მეტყველების სკანდირება, არ შეუძლია ზუსტი მოძრაობების შესრულება (მაგალითად, ნემსში ძაფის გაყრა ნორმალური მხედველობის ფონზე, კოლოფიდან ასანთის ამოღება). ზოგჯერ უფუჭდება კალიგრაფია.

დიაგნოსტიკა. ატაქსიაზე ეჭვის შემთხვევაში ადამიანს უნდა ვთხოვოთ, დადგეს, ფეხები შეატყუპოს, ხელები წინ გასწიოს, თვალები დახუჭოს, შემდეგ კი თითებით შეეხოს ცხვირის წვერს ან, ზურგზე დაწოლილი, ფეხის წვერით შეეხოს მეორე ფეხის მუხლს. თუ ადამიანი ვერ შეძლებს ამ დავალების შესრულებას, აუცილებლად უნდა მიმართოთ ექიმს.

მკურნალობა. ატაქსია ყოველთვის საშიში დაავადების სიმპტომია. მკურნალობა აუცილებლად ექიმის მეთვალყურეობით უნდა ჩატარდეს.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. ფილტვის რაც უფრო მეტი ქსოვილია დაზიანებული, მით უფრო ძლიერად არის გამოხატული სუნთქვის დარღვევა. აღინიშნება ქოშინი, სიფერმკრთალე, მოლურჯო კანი, დაავადებული ფილტვის მხარეს სუნთქვის მკვეთრი შესუსტება.

დიაგნოსტიკა. საბოლოო დიაგნოზი რენტგენოლოგიური კვლევის შემდეგ დაისმის. რენტგენოგრამაზე გულის ჩრდილი გადანაცვლებულია დაზიანებული ფილტვის მხარეს (რადგან ეს ფილტვი არ არის სრულყოფილად გაშლილი და გულმკერდის ღრუში ეს ადგილი თავისუფალია). ატელექტაზის დიფერენცირება უნდა მოხდეს პლევრის ღრუში სითხის დაგროვებასთან. ამ შემთხვევაში გული გადანაცვლებულია ჯანმრთელი ფილტვის მხარეს (რადგან დაზიანებულ მხარეს პლევრის ღრუში სითხეა). ზოგჯერ რენტგენოგრამაზე შეიძლება ინახოს ერთ-ერთი ფილტვის თანდაყოლილი არარსებობა, მაგრამ ამ დროს, როგორც წესი, არ აქვს ადგილი ჟანგბადის მწვავე უკმარისობას.

მკურნალობა. როდესაც ატელექტაზი ფიზიოლოგიურია, მკურნალობა, ჩვეულებრივ, საჭირო არ არის - ზემოთ აღნიშნულ ვადებში ის თავისთავად გაივლის. სხვა შემთხვევაში ექიმი ნიშნავს ანთების საწინააღმდეგო მკურნალობას (ანტიბიოტიკები, ვიტამინები, ნოყიერი კვება, ჟანგბადის ინჰალაცია). რეკომენდებულია ბავშვის გადაყვანა ქირურგიულ განყოფილებაში დამატებითი გამოკვლევების ჩასატარებლად და საჭიროებისას მკურნალობაში ცვლილებების შესატანად.

მკურნალობა. თუ ბავშვის მდგომარეობა მძიმეა, დაუყოვნებლივ უნდა გაკეთდეს ოპერაცია. თუ ბავშვის მდგომარეობა დამაკმაყოფილებელია, მაშინ შეიძლება ოპერაცია გადაიდოს 6-12 თვით. ოპერაციული მკურნალობის დროს სიკვდილიანობა შეადგენს 2-20%. ოპერაციის შედეგი დამოკიდებულია მანკის ანატომიურ თავისებურებებზე.

საშოს ატრეზია არის საშოს პათოლოგია და მდგომარეობს მისი კედლების ერთმანეთთან შეზრდაში. ეს პათოლოგია ხშირად თანდაყოლილია, მაგრამ შეიძლება განვითარდეს საშოს ტრავმის ან მასზე ოპერაციული ჩარევის გართულების შედეგად. ატრეზია შეიძლება იყოს სრული და ნაწილობრივი (საშოს ზედა, ქვედა ან შუა მესამედში).
საშოს ატრეზიის მთავარ კლინიკურ გამოვლინებას წარმოადგენს მენსტრუაციული ციკლის უქონლობა ან დარღვევა. გოგონებს ხშირად მხოლოდ ამ ნიშნის მიხედვით უდგინდებათ თანდაყოლილი ატრეზია. მენსტრუაციული სისხლის შეგუბებას ატრეზიის ადგილის ზემოთ ჰემატოკოლპს და ჰემატომეტრს (სიტყვასიტყვით - "სისხლიანი საშო" და "სისხლიანი საშვილოსნო") უწოდებენ. ექიმ-გინეკოლოგს სპეციალური გამოკვლევის გარეშეც შეუძლია ჰემატოკოლპის დანახვა (ეს ატრეზიის დონეზეა დამოკიდებული). მაგალითად, ატრეზიის ქვედა მესამედში ლოკალიზაციისას ჰემატოკოლპი ტომარასავით გამოიბურცება საშვილოსნოს ყელში. ატრეზიის დროს მენსტრუაციის უქონლობის პარალელურად აღინიშნება საშოს ტკივილი ან ქავილი. ხანგრძლივად მიმდინარე არტეზიის დროს შესაძლებელია ტემპერატურის მატება და ქრონიკული ცხელების აღმოცენება.
საშოს ატრეზიის დროს აღინიშნება ტკივილი ან დისკომფორტი სქესობრივი აქტის პერიოდში. ტკივილის ინტენსივობა ატერზიის დონეზეა დამოკიდებული.
ატრეზიის დროს ორსულობა და ბავშვის გაჩენა შეუძლებელია, მაშინაც კი, თუ ატრეზია ორსულობის ფონზე განვითარდა.

მკურნალობა. ამ დაავადების მკურნალობა ქირურგიულია. რაც უფრო ადრე ჩატარდება ოპერაცია, მით უკეთესი იქნება შედეგი. ოპერაციისას ხდება საშოს პლასტიკა, რომლის მიზანი მისი გამტარობის აღდგენაა. ოპერაციის წინ უნდა ჩატარდეს საშოს რენტგენოგრაფიული ან ენდოსკოპიური გამოკვლევა ატრეზიის დონისა და ხანგრძლივობის დასადგენად. გარდა ამისა, ექოსკოპიურად უნდა იქნეს გამოკვლეული მცირე მენჯის ღრუს ორგანოები, რათა დადგინდეს მათი მდებარეობა ატრეზიის ადგილის მიმართ (ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ატრეზიის ზემოთა მდებარეობისას) და თავიდან იქნეს აცილებული ოპერაციის დროს შარდის ბუშტის, სწორი ნაწლავის კედლის ან საშვილოსნოს შემთხვევითი დაზიანება.
ოპერაციის შემდეგ რამდენიმე დღეს აღინიშნება საშოდან სისხლიანი გამონადენი და ტკივილი. როდესაც გამონადენი გაქრება (ოპერაციიდან 4-5 დღის შემდეგ), ტარდება გინეკოლოგიური გამოკვლევა, რათა შემოწმდეს, ხელახლა ხომ არ შეეწება ერთმანეთს საშოს კედლები. ასეთი შემოწმება ოპერაციის შემდეგ პირველი 2 კვირის განმავლობაში რამდენიმეჯერ ტარდება. ავადმყოფი სახლში 10-14 დღეში ეწერება.

ატროფიის დროს ორგანოს ზომები მცირდება, მაგრამ არის შემთხვევები, როდესაც ცხიმოვანი ქსოვილის ზრდისას ის ატროფირებულ უჯრედულ ელემენტებს ენაცვლება და ატროფირებული ორგანო ან ქსოვილი გადიდებული ჩანს.
აღსანიშნავია, რომ პათოლოგიური ატროფია გარკვეულ სტადიამდე უკუგანვითარებადია.
მკურნალობა ატროფიის გამომწვევი მიზეზის აღმოფხვრას ითვალისწინებს.

მხედველობის ნერვის ატროფია. მისი მიზეზი შეიძლება იყოს პათოლოგიური მდგომარეობა, რომელიც იწვევს ნერვული ბოჭკოების დაზიანებას და მათ შეცვლას გლიური და შემაერთებელი ქსოვილით. ეს პათოლოგიური მდგომარეობებია მხედველობის ნერვისა და ბადურას დაავადება, თავის ტვინის დაავადება, მისი გარსისა და სისხლძარღვების დაზიანება, გლაუკომა, ზოგადი ინტოქსიკაცია, მემკვიდრეობითი ფაქტორები.
განასხვავებენ მხედველობითი ნერვის ატროფიის შემდეგ სახეებს:
პირველადსა და მეორეულს - იქიდან გამომდინარე, დამოუკიდებლად აღმოცენდა მხედველობის ნერვის ატროფია თუ სხვა დაავადების ფონზე;
ნაწილობრივსა და სრულს - იქიდან გამომდინარე, რა დონეზეა დაზიანებული მხედველობის ნერვი;
სტაციონარულსა და პროგრესირებადს - დაავადების მიმდინარეობიდან გამომდინარე.
მხედველობის ამა თუ იმ ხარისხით დაქვეითება ნებისმიერ შემთხვევაში ხდება. კერძოდ, ვიწროვდება მხედველობის ველი, ჩნდება ბრმა ლაქები - სკოტომები. პროგრესირებად ატროფიას ახასიათებს მხედველობის უწყვეტი კლება, სტაციონარულს - მხედველობის ფუნქციის სტაბილურობა. დიაგნოზის დასმა ხდება ოფთალმოსკოპიის და მხედველობის ფუნქციის მოშლის საფუძველზე.
დაავადების პროგნოზი მძიმეა. მხედველობის შენარჩუნებაზე ლაპარაკი შეიძლება სტაბილური ნაწილობრივი ატროფიის შემთხვევაში.

მკურნალობა. მხედველობის ნერვის ატროფიის მკურნალობა ხორციელდება ოფთალმოლოგისა და ნევროლოგის მიერ. იგი ითვალისწინებს:
ძირითადი დაავადების გამოვლენას (თუ ატროფია მეორეულია);
ნიკოტინის მჟავას 1%-იანი ხსნარის, კომპლამინის 1%-იანი ხსნარის კანქვეშ ინექციას, ცინარიზინის, ნოშპის და დიბაზოლის დანიშვნას.
ვიტამინოთერაპიას - ასკორუტინი და B1, B6 და B12 ვიტამინების ინექციას;
ვენაში ნატრიუმის ქლორიდის 10%-იანი და გლუკოზის 40%-იანი ხსნარის გადასხმას;
კუნთებში ატფ-ის და კოკარბოქსილაზას შეყვანას;
პიროგენალის ინექციას;
მასტიმულირებელი საშუალებების (ჟენშენი, ელეუტეროკოკი) დანიშვნას.

კენედის სინდრომი ანუ თავზურგტვინის ბულბალური კუნთოვანი ატროფია ემართებათ მხოლოდ ზრდასრულებს. ამ დროს ხდება სახის და ენის კუნთების ატროფია. დაავადების პროგნოზი გაურკვეველია, თუმცა ის ნელა პროგრესირებს.

მკურნალობა. მიმდინარეობს მუშაობა ისეთი პრეპარატების შესაქმნელად, რომლებიც გაზრდის ორგანიზმში SMN ცილების ოდენობას. რამდენიმე პრეპარატი უკვე შექმნილია, მაგრამ მიმდინარეობს მათი კლინიკური გამოცდა მოხალისეებზე.
აღსანიშნავია, რომ ფიზიოპროცედურები, მასაჟი და ნერვკუნთოვანი სტიმულაციის სხვა მეთოდები ავადმყოფზე დადებითად მოქმედებს. სპინალური კუნთების ატროფიით დაავადებულ პირებს სჭირდებათ სპეციფიკური დიეტური კვება, შემანარჩუნებელი თერაპია და ა.შ.

მკურნალობა. მკურნალობა ითვალისწინებს ბავშვის ზოგადი მდგომარეობის გაუმჯობესებას (დიეტა, წამლები). გარდა ამისა, დღეისათვის არსებობს ბევრი მეთოდი, რომლებიც მიმართულია აუტიზმის მკურნალობისა და კორექციისკენ. მაგალითად, ურთიერთობით თერაპია ბავშვს ეხმარება, გამოიმუშაოს დამოუკიდებლობა და საზოგადოებასთან ადაპტაციის უნარი. ამ დროს მეტად მნიშვნელოვანია ჟესტების ენით ურთიერთობის უნარის ჩამოყალიბება. აუდიო-ვოკალური ვარჯიშებიც აუტიზმით დაავადებული ბავშვის შემდგომი ადაპტაციისკენ არის მიმართული. ასევე, საჭიროა მუდმივი ფიზიკური ვარჯიში, რათა ბავშვი კარგად ფლობდეს საკუთარ სხეულს.