მწვავე ლეიკემიის იშვიათი ფორმები
ერითრომიელობლასტური ლეიკემია, მეგაკარიობლასტური ლეიკემია, პრომიელოციტური ლეიკემია
ლეიკემიის აღნიშნული ფორმები შედის მწვავე მიელობლასტური ლეიკემიების ჯგუფში, ერთმანეთისგან განსხვავდება ბლასტური უჯრედების რიგი თავისებურებით (ბირთვისა და ციტოპლაზმის ფერი და ზომა, უჯრედის ფორმა და სხვა) და მხოლოდ ციტოქრომატული კვლევით ვლინდება.
მწვავე მეგაკარიობლასტური ლეიკემიისთვის დამახასიათებელია ძვლის ტვინსა და სისხლში მეგაკარიობლასტების (მკვეთრი შეფერილობისა და ვიწრო ციტოპლაზმის მქონე უჯრედების, ასევე - არადიფერენცირებული ბლასტების) არსებობა. ხშირად სისხლსა და ძვლის ტვინში გვხვდება მახინჯი მეგაკარიოციტები, მეგაკარიობლასტის ფრაგმენტები, ბირთვის ფრაგმენტები და თრომბოციტების გროვები. მწვავე მეგაკარიობლასტური ლეიკემია უმეტესად დაუნის სინდრომის მქონე ბავშვებს ემართებათ.
ხშირად მეგაკარიობლასტური ლეიკემია შერწყმულია ძვლის ტვინის ფიბროზთან (მწვავე მიელოსარკოზი). ეს დაავადება ძნელად ემორჩილება მკურნალობას. პროგნოზი არასასურველია.
ერითრომიელობლასტური ლეიკემია (ერითრემიული ლეიკემია, მწვავე ერითრემია, დი გულელმოს დაავადება, ერითრობლასტომატოზი, ერითროლეიკემია, ერითროლეიკოზი) წარმოადგენს მწვავე ლეიკემიის ფორმას, რომლის ადრეულ ეტაპზე ძვლის ტვინში ჭარბობს ერითრობლასტები და ნორმობლასტები, მოგვიანებით კი მიელობლასტები. ამ ტიპის ლეიკემიის დროს წითელბირთვიანი უჯრედები დიდდება, მაგრამ მათი ჰემოლიზი (დაშლა) არ შეიმჩნევა. ძვლის ტვინში იმატებს მეგალობლასტური ტიპის წითელბირთვიანი უჯრედების რიცხვი. მწვავე ლეიკემიის სხვა ფორმებისგან განსხვავებით, შესაძლებელია წითელი ბურთულების სიმსივნური უჯრედების დიფერენცირება ერითროკარიოციტულ და ზოგჯერ ერითროციტულ სტადიამდეც კი. ერითროლეიკემია არცთუ იშვიათად გადადის მწვავე მიელობლასტოზში.

ბავშვთა ლეიკემიები

მწვავე ლომფობლასტური ლეიკემია
ბავშვები ყველაზე ხშირად მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიით ავადდებიან. ამ ფორმის წილად ბავშვთა ლეიკემიების შემთხვევათა 80% და ბავშვთა ონკოლოგიური დაავადებების 30% მოდის. უმეტესად ვაჟები ავადდებიან. ავადობა პიკს აღწევს 2-დან 5 წლამდე. ასევე მაღალია მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიის განვითარების რისკი ქრომოსომული დარღვევების (დაუნის სინდრომი, ბლუმის სინდრომი, შვახმან-დაიმონდის სინდრომი და სხვა), რადიაციული და რენტგენული დასხივების შემთხვევაში, ასევე - იმ ბავშვებში, რომლებიც დიდი (4 კგ-ზე მეტი) წონისანი დაიბადნენ. გარკვეულ როლს უდავოდ ასრულებს გადატანილი ინფექციური დაავადებები, განსაკუთრებით - ვირუსული ბუნებისა. არსებობს ჰიპოთეზა ბავშვებში მწვავე ლეიკოზის პრენატალურ (მუცლადყოფნის პერიოდში) წარმოშობის შესახებ.
ბავშვთა ლეიკემია უფრო მეტად ემორჩილება მკურნალობას, ვიდრე ზრდასრულებისა. ბავშვთა ასაკში მკურნალობა შედეგიანია მწვავე ლიმფობლასტური ლეიკემიების ასიდან 70-75 და მწვავე არალიმფობლასტური ლიკემიების ასიდან 30-50 შემთხვევაში.
ბავშვებში მწვავე ლეიკემიის მკურნალობის ეფექტურობა დამოკიდებულია სიმსივნური პროცესის გამოხატულებაზე, ღვიძლისა და ელენთის ზომებზე, პერიფერიული ლიმფური კვანძების დაზიანებაზე, თავ-ზურგტვინის სითხესა და შუასაყარში სიმსივნური უჯრედების არსებობა-არარსებობაზე.

მწვავე ლეიკემიის მკურნალობის პრინციპები
მწვავე ლეიკემიების მკურნალობის მთავარი მეთოდია ქიმიოთერაპია, უმთავრესად - ციტოსტატიკური პრეპარატებით.
სხვადასხვა კლინიკაში მკურნალობის სხვადასხვაგვარ სქემას იყენებენ. მკურნალობის ხანგრძლივობა, განურჩევლად ფორმისა, დაახლოებით ერთნაირია და ორ წელს შეადგენს.
მწვავე ლეიკემიების თერაპია მოიცავს სტაციონარულ და ამბულატორიულ კომპონენტებს. თავდაპირველად ტარდება ინტენსიური ქიმიოთერაპია, რომლის მთავარი ამოცანაა სიმსივნის დაშლა. პირველი რამდენიმე კვირის განმავლობაში ტარდება თითქმის მუდმივი ინფუზიური თერაპია (ვენაში გადასხმები). პარალელურად ინიშნება სითხით დატვირთვა - ჯერ ერთი, იმისთვის, რომ ორგანიზმიდან სწრაფად გამოიდევნოს სიმსივნის დაშლის პროდუქტები, მეორეც - თუ ორგანიზმში საკმაო სითხე არ იქნა შეყვანილი, ქიმიოთერაპიის დროს გამოყენებულმა ზოგიერთმა პრეპარატმა (მაგალითად, ციკლოფოსფანმა) შესაძლოა ავნოს თირკმელებს.
სიმსივნის დაშლიდან განსაზღვრული ხნის შემდეგ იწყება სისხლის ნორმალური მწიფე უჯრედების წარმოშობა. ერითროციტებისა და თრომბოციტების დეფიციტის შევსება შესაძლებელია შესატყვისი დონორული მასის გადასხმით, ლეიკოციტები კი დამოუკიდებლად უნდა წარმოიქმნას. ამით არის განპირობებული პაციენტის გარესამყაროსგან (ნათესავებისგანაც კი) ერთგვარი იზოლაცია და ჰიგიენის, ასეპტიკისა და ანტისეპტიკის მკაცრი მოთხოვნა - ამ პერიოდში ხომ ორგანიზმი ფაქტობრივად მოკლებულია იმუნურ დაცვას და ნებისმიერმა ინფექციამ შესაძლოა გაართულოს მკურნალობის შემდგომი პერსპექტივა. მკურნალობის ამ ეტაპზე ავადმყოფს, ჩვეულებრივ, ათავსებენ ცალკე, ხშირად - ერთადგილიან პალატაში, და მკაცრად უზღუდავენ გარესამყაროსთან ურთიერთობას. ინფექციის თავიდან ასაცილებლად ავადმყოფმა ყოველდღიურად უნდა მიიღოს შხაპი და დღეში 5-6-ჯერ გამოივლოს პირში ანტისეპტიკური ხსნარი ან ანთების საწინააღმდეგო თვისებების მქონე ბალახების ნახარში. ყოველი მოშარდვისა და დეფეკაციის შემდეგ აუცილებელია ანტისეპტიკებით დაბანა. ლორწოვან გარსზე ანთების კერის (მაგალითად, სტომატიტის) გაჩენის შემთხვევაში ექიმი ნიშნავს მოვლის დამატებით მეთოდს. ლორწოვანისა და კანის ასეთი საგულდაგულო მოვლა ინფექციის ორგანიზმში შეჭრის თავიდან ასაცილებლად არის საჭირო. პალატა დღეში ორჯერ უნდა სუფთავდებოდეს სველი წესით, ანტისეპტიკური ხსნარის გამოყენებით. უნდა დამუშავდეს არა მარტო იატაკი და კედლები, არამედ მაგიდა, ფანჯრის რაფა, რადიატორები.

მალარია მძიმე პარაზიტული დაავადებაა, რომელსაც ახასიათებს ცხელების შეტევები, ანემია, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება. შესაძლებელია რეციდივები. ინფექციის წყაროა მალარიით დაავადებული ან პარაზიტმატარებელი ადამიანი. მალარიას იწვევს ერთუჯრედიანი ორგანიზმი პლაზმოდიუმი, რომელიც გადააქვს ანოფელესის გვარის კოღოს - ე. წ. მალარიის კოღოს. ის ბინადრობს მდელოებზე, ტბებთან, ჭაობში, ტბორში, ჩაკეტილ და მდორე წყალსატევებში.
ადგილობრივ მალარიასთან ერთად, რომელიც განსაზღვრულ ეპიდემიურ კერებში ვრცელდება, გვხვდება მალარიის შემოტანის შემთხვევებიც. ჩვენს ქვეყანაში მალარიის სწორედ შემოტანილი შემთხვევები აღირიცხება.
საქართველოში მალარიას ახასიათებს მკვეთრად გამოხატული სეზონურობა. დაავადების გადაცემა ხდება მაისიდან ოქტომბრის ჩათვლით.
კოღო ანოფელესი დაავადებული ადამიანის სისხლთან ერთად ამოწოვს პლაზმოდიუმს, რომელიც მის ორგანიზმში სქესობრივი მომწიფებისა და გამრავლების ციკლს გადის. ციკლის დასასრულს ახალგაზრდა პლაზმოდიუმები კოღოს სანერწყვე ჯირკვლებში აღწევენ და ჯანმრთელი ადამიანის კბენისას კოღოს ნერწყვთან ერთად ხვდებიან მის სისხლში. სისხლს პლაზმოდიუმი ღვიძლამდე მიაქვს, სადაც ისინი არასქესობრივი გზით მრავლდებიან. ახალგაზრდა პარაზიტები სისხლში გადადიან და ერითროციტებში აღწევენ.
არსებობს ინფექციის გავრცელების კიდევ ორი გზა: პირველი - დედისგან ნაყოფის ან ახალშობილის ინფიცირება მუცლადყოფნის ან მშობიარობის დროს, მეორე - ინფიცირებული სისხლის გადასხმა.
არსებობს მალარიის 4 ფორმა, რომლებიც გამომწვევის ოთხ ნაირსახეობას უკავშირდება: სამდღიური, ოთხდღიური, სამდღიურის მსგავსი მალარია-ოვალე და ტროპიკული. საქართველოში ძირითადად სამდღიური მალარიაა გავრცელებული.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. მალარია მჟღავნდება საინკუბაციო პერიოდის შემდეგ. სამდღიური მალარიის საინკუბაციო პერიოდი გრძელდება 10-30, საშუალოდ 14-15 დღე, თუმცა არ არის გამორიცხული უფრო მეტხანსაც - 3-4 თვეზე მეტსაც კი გასტანოს (გახანგრძლივებული ინკუბაცია). ამის შემდეგ იწყება ცხელების შეტევები. სამდღიური მალარიის დროს შეტევა ყოველ მესამე დღეს მეორდება. იწყება შემცივნებით. ავადმყოფი ფითრდება, ცხვირი და ტუჩები ულურჯდება, ეწყება სახსრების ტეხა, კუნთებისა და თავის ძლიერი ტკივილი, კანკალი. ასეთი მდგომარეობა 30 წუთიდან 2-3 საათამდე გრძელდება. შემდეგ ავადმყოფი თანდათან თბება, სიცხისგან სახე უწითლდება, პირი უშრება, თავის, წელისა და კიდურების ტკივილი უძლიერდება, ზოგჯერ მაღალი ტემპერატურის (39-400C) გამო გონება ებინდება, ბოდავს, ეწყება გულისრევა და ღებინება. რამდენიმე საათის შემდეგ ტემპერატურა სწრაფად ეცემა და იწყება ძლიერი ოფლდენა. 1-2 საათის შემდეგ ოფლის დენა წყდება, ტემპერატურა ნორმამდე და ნორმის ქვევითაც კი ჩამოდის. ავადმყოფი მშვიდდება და იძინებს. გამოძინების შემდეგ თავს უკეთ გრძნობს, მაგრამ შემდგომ, შეტევების განმეორების კვალობაზე, მისი მდგომარეობა თანდათან მძიმდება.
12-14 შეტევის შემდეგ ავადობის პროცესი წყდება, მაგრამ შესაძლოა, 1-3 თვის ფარგლებში განმეორდეს, რასაც ახლო რეციდივი ეწოდება. სამდღიურ მალარიას ახასიათებს შორეული რეციდივიც, რომელიც მომდევნო წლის გაზაფხულზე ვითარდება - პარაზიტების ჰიპნოზოიტური ფორმები ღვიძლში დიდხანს ცოცხლობენ.
მალარიის ყოველგვარ ფორმას თან სდევს ანემია, ღვიძლისა და ელენთის გადიდება.

მკურნალობა. თუ მკურნალობა არ დასრულდა, შესაძლოა განვითარდეს რეციდივი, დაავადება გაღრმავდეს და უფრო ძნელი სამკურნალო გახდეს ან ჩამოყალიბდეს პარაზიტმატარებლობა, პარაზიტმატარებელი კი საშიშია გარშემო მყოფთათვის ავადობის გავრცელების თვალსაზრისით.
მალარიის დროს თვითმკურნალობა დაუშვებელია. საჭიროა ექიმ-პარაზიტოლოგის ან ინფექციონისტის კონსულტაცია. პატარა ბავშვები და ორსულები მხოლოდ საავადმყოფოში უნდა მკურნალობდნენ.
მალარიას დღეს წარმატებით მკურნალობენ მალარიის საწინააღმდეგო პრეპარატებით. მათ პაციენტის მდგომარეობისა და ასაკის შესაბამისად ექიმი შეარჩევს. მალარიის თანამედროვე მკურნალობის ეფექტურობაზე მეტყველებს ის გარემოებაც, რომ ბოლო წლებში ჩვენს ქვეყანაში დაავადების არც ერთი შემთხვევა ლეტალური შედეგით არ დასრულებულა.

პროფილაქტიკა
კოღოს კბენისგან თავის დასაცავად:
იმ გეოგრაფიულ არეალში, სადაც ანოფელესია გავრცელებული, წლის თბილ პერიოდში მოსაღამოებისთანავე ჩაიცვით გრძელსახელოებიანი და სხეულის კოჭებამდე დამფარავი ტანსაცმელი (გრძელი კაბა ან შარვალი).
გამოიყენეთ კოღოს დამაფრთხობელი კანზე წასასმელი საშუალება - რეპელენტი, რომელიც დიეთილტოლუამიდს ან დიმეთილფტალატს შეიცავს. ასევე შესაძლებელია მძაფრსუნიანი ოდეკოლონის, ქაფურის სპირტის გამოყენება, ნესტიანი ბალახის აბოლება და სხვა.
შენობის კარ-ფანჯარაზე უნდა აეკრას დამცავი ბადე (ან დოლბანდი). ოთახებში შემოფრენილი კოღოების განადგურება შეიძლება ელექტროფუმიგატორით ან ინსექტიციდური აეროზოლით.

მალარიის გავრცელების აღკვეთა შესაძლებელია კოღოების გამრავლებისთვის ხელის შეშლით, რისთვისაც საჭიროა:
მცირე წყალსატევების (გუბეების) ამოვსება ან დაშრობა;
წყლის რეზერვუარების გადახურვა;
წყალსატევების წყალმცენარეებისაგან გასუფთავება:
წყალში კოღოს მატლების გამანადგურებელი თევზის - გამბუზიის გავრცელება;
მალარიის კერებში საცხოვრებელი შენობების შიგნითა კედლებისა და ჭერის დამუშავება გადამტანი კოღოს საწინააღმდეგო ეკოლოგიურად უსაფრთხო საშუალებებით (ინსექტიციდებით).

მალარიის ენდემურ კერაში გამგზავრებამდე აუცილებელია მალარიის ქიმიოპროფილაქტიკის ჩატარება ანტიმალარიული პრეპარატების სათანადო დოზითა და სათანადო ხანგრძლივობის კურსით.

სიმპტომები. მასტიტი, წესისამებრ, ცალ სარძევე ჯირკვალში ვითარდება მშობიარობიდან პირველი სამი თვის განმავლობაში. მისი ყველაზე გავრცელებული სიმპტომებია:
სარძევე ჯირკვლის მგრძნობელობისა და ტემპერატურის მომატება;
სარძევე ჯირკვალზე კანის გაწითლება;
მკერდის გადიდება;
ძუძუთი კვების დროს წვისა და ტკივილის შეგრძნება;
სხეულის ტემტერატურის მკვეთრი მომატება;
ტანში გრიპისთვის დამახასიათებელი ტეხის შეგრძნება.

მასტიტის პირველი ნიშნებია სარძევე ჯირკვლის გამკვრივება, კანის შეწითლება და მგრძნობელობის მომატება, მჭრელი ტკივილი და სიცხე. ანთებითი პროცესის პროგრესირების შემთხვევაში ჯირკვალი იზრდება, კანი დაჭიმულია, ცხელი. კანქვეშ, ჯირკვლის სიღრმეში ან მის უკან ყალიბდება აბსცესი (ჩირქგროვა), რომლის ლოკალიზაციაზეც არის დამოკიდებული მასტიტის კლინიკური სურათის თავისებურება:
ანტემამარული (ჯირკვლის წინ მდებარე) აბსცესი არცთუ ისე დიდია. ფლუქტუაცია ადრევე ვლინდება, ამიტომ დიაგნოზის დასმა რთული არ არის.
ინტრამამარულ (ჯირკვალშიგა) ჩირქგროვას თან სდევს ზოგადი ინტოქსიკაციის მოვლენები, ძლიერი ტკივილი. სარძევე ჯირკვალი გადიდებული და მტკივნეულია, ისინჯება მოზრდილი ინფილტრატი. ფლუქტუაცია შედარებით გვიან იჩენს თავს. ინტრამამარული მასტიტი ხშირად რამდენიმე ჩირქოვანი ღრუს წარმოქმნით მიმდინარეობს. ამასთანავე, მისი ოპერაციული მკურნალობა გაცილებით რთულია.
რეტრომამარულ აბსცესს თან სდევს ინტოქსიკაცია, მაღალი ტემპერატურა, შემცივნება, ჯირკვლის ტკივილი, რომელიც ხელის მოძრაობის დროს ძლიერდება. ჯირკვალი თითქოს აწეულია, პალპაციისას მტკივნეულია. კანის ჰიპერემია და ფლუქტუაცია არ აღინიშნება. დაავადების ადრეული დიაგნოსტიკა რთულია.

მკურნალობა. მასტიტი ადრეულ სტადიაშივე ენერგიულ მკურნალობას მოითხოვს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული ჯირკვლის ქსოვილის ჩირქოვანი გალღობა. აუცილებელია მოსვენება, ძუძუს შემაღლებულ მდგომარეობაში შეკავება, მთლიანად დაცლა, ხშირი წოვება (ბავშვი კვების დროს სწორად უნდა იყოს მოჭიდებული ძუძუს), საჭიროებისამებრ, გამოწველა. ზოგჯერ ინიშნება ანტიბიოტიკოთერაპია და ნოვოკაინით ბლოკადა. ტკივილისა და შეშუპების შესამცირებლად ქალს მტკივან ჯირკვალზე თბილი სათბურის დადებას ურჩევენ. ბავშვის ძუძუთი კვება შეიძლება გაგრძელდეს ჯირკვლის პერიფერიაზე უმნიშვნელო ინფილტრატის არსებობის შემთხვევაშიც.
პარენქიმის ჩირქოვანი გალღობის დროს ნაჩვენებია ოპერაციული ჩარევა. მისი მიზანია აბსცესის გაკვეთა და ჩირქის ევაკუაცია, ნეკრექტომია, დრენირება. მიზანშეწონილია, ოპერაცია ჩატარდეს ზოგადი გაუტკივარებით. ძუძუთი კვება დროებით წყდება, რძის გამოწველა ხდება სპეციალური გამომწოვით. მას შემდეგ, რაც ჩირქის გამოყოფა შეწყდება, ძუძუთი კვება შეიძლება აღდგეს.
მასტიტის პროგნოზი უმეტესად კეთილსაიმედოა, თუმცა ოპერაციის შემდეგ რჩება ნაწიბურები.
ახალშობილთა მაწავართი 3-4 დღეში თავისთავად გაივლის. ამ დროს არ შეიძლება ბავშვის სარძევე ჯირკვლიდან სითხის გამოწველა. აუცილებელია სისუფთავის დაცვა.
პროფილაქტიკა. მასტიტის პროფილაქტიკა გულისხმობს ძუძუზე ბავშვის სწორ მოჭიდებას და მოთხოვნისამებრ (და არა რეჟიმის მიხედვით) კვებას. არ შეიძლება ძუძუთი კვების სიხშირისა და ხანგრძლივობის შეზღუდვა. თუ დვრილები დასკდა, აუცილებელია მათი მკურნალობა.
თუ ბავშვი ჯანმრთელია და აქტიურად წოვს, რძის გამოწველა საჭირო არ არის - შესაძლოა, ამან რძის ჭარბი გამომუშავება გამოიწვიოს და მის შეგუბებას შეუწყოს ხელი. აუცილებელია, ბავშვის კვების წინ დედამ ხელები და მკერდი ანადუღარი წყლით დაიბანოს.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. მასტოიდიტი ვლინდება სხეულის ტემპერატურის მატებით და საერთო მდგომარების გაუარესებით. ყურის უკან დვრილისებრი მორჩის არე შეშუპებული და მტკივნეულია. ამას ერთვის ყურის ტკივილი, ხშირად - მოპულსირე ხასიათისა, ყურიდან გამონადენი და ყურის ნიჟარის წამობურცვა. მოსალოდნელია სმენის დაქვეითება და დაფის აპკის შეშუპებაც.
მასტოიდიტს შესაძლოა მოჰყვეს ქალასმიერი და არაქალასმიერი გართულებები.
არაქალასმიერი გართულებებია სმენის დარღვევა, ლაბირინთიტი (სიყრუით), სახის ნერვის დაზიანება. გარდა ამისა, მასტოიდიტმა შესაძლოა გამოიწვიოს ლავიწზედა აბსცესი ან ჩირქი დვრილისებრი მორჩის მწვერვალის შიდა კედლის გავლით მკერდ-ლავიწ-დვრილისებრი კუნთის ქვეშ გაიჭრას.
ქალასმიერი გართულებებია ეპიდურალური (თავის ტვინის გარსში მდებარე) აბსცესი, ტვინის მაგარი გარსის სინუსის თრომბოფლებიტი, მენინგიტი და თავის ტვინის აბსცესი.

დიაგნიოსტიკა. მასტოიდიტის დიაგნოზს, უპირველეს ყოვლისა, პაციენტის ჩივილების, შუა ყურში არსებული ანთებისა და გასინჯვის შედეგების საფუძველზე სვამენ. დიაგნოზის დასადასტურებლად ტარდება რენტგენოგრაფია და კომპიუტერული ტომოგრაფია, გამომწვევის დასადგენად - ჩირქოვანი გამონადენის კვლევა.

მკურნალობა. მასტოიდიტის მკურნალობის ძირითადი გზა ანტიბიოტიკოთერაპიაა. დვრილისებრი მორჩის ძვლოვანი ქსოვილის მინიმალური დაზიანების შემთხვევაში ტარდება მირინგოტომია - დაფის აპკის გაჩხვლეტა, რომლის მიზანია ჩირქის გამოსვლის უზრუნველყოფა. გამონადენს შემდგომ მიკროფლორის ხასიათის დასადგენად იკვლევენ.
ანტიბიოტიკოთერაპიის უეფექტობის ან პროცესის გაქრონიკულების, მეტადრე თავის ტვინის ან ქალას მხრივ გართულებებზე ეჭვის შემთხვევაში დაისმის ოპერაციული ჩარევის საკითხი. მკურნალობის ქირურგიული მეთოდია მასტოიდექტომია - სასმენი არხის უკანა კედლის, დაფის აპკის ნარჩენის, ჩაქუჩისა და გრდემლის ამოკვეთა, რადგან შუა ყურის სასმენი ძვლები ამ დროისთვის, წესისამებრ, ინფექციით არის დაზიანებული.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. მასტოპათიის მთავარი სიმპტომია სარძევე ჯირკვალზე გამკვრივების ან კვანძის გაჩენა, რომელიც კარგად ისინჯება ხელით. იშვიათად ძუძუს დვრილიდან სისხლიანი, გამჭვირვალე ან მუქი სითხე დის. მუქი და სისხლიანი გამონადენი ზოგჯერ კიბოსწინარე დაავადებაზე ან სარძევე ჯირკვალში მიმდინარე მძიმე პათოლოგიურ პროცესზე მეტყველებს. ტკივილის შეგრძნება მენსტრუაციამდე რამდენიმე დღით ადრე ჩნდება. ეს განპირობებულია ჰორმონული ცვლილებებით, რომლებიც ქალის ორგანიზმში კრიტიკულ დღეებში ხდება. გამკვრივებები და კვანძები სხვადასხვა კონსისტენციისაა და შეხებისას მტკივნეულია. შორსწასული ფორმებისა და კვანძოვანი მასტოპათიის შემთხვევაში ტკივილი ბეჭსა და იღლიაში გადაეცემა. მკერდის ოდნავ შეხებაც კი ტკივილს იწვევს.
მასტოპათიის სიმპტომებია:
სარძევე ჯირკვლის ტკივილი;
სარძევე ჯირკვლის გამკვრივება;
წინარემენსტრუაციული სინდრომი (გამკვრივება და ტკივილი თავს იჩენს ციკლის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე);
გამჭვირვალე ან ხსენის ტიპის გამონადენი ჯირკვლიდან;
გამკვრივებული უბნების (კვანძების), შეშუპების, მტკივნეული უბნების არსებობა;
მრავლობითი ან ერთეული კისტები;
ერთეული მიკრო- და მაკროკალცინატური ჩანართები;
ჰორმონული ბალანსის დარღვევა;
ეპითელური უჯრედების გაძლიერებული დაყოფა, შემაერთებელი ქსოვილის სიჭარბე.

მასტოპათია, განსაკუთრებით კი კვანძოვანი, ძუძუს კიბოს ფონურ მდგომარეობად ითვლება. მის ადრეულ გამოვლენას დიდი მნიშვნელობა აქვს, ვინაიდან დაავადება პროგრესირებს, ხოლო კვანძების არსებობისას, მით უმეტეს, თავისთავად არ გაიწოვება.

დიაგნოსტიკა. სარძევე ჯირკვლის გამკვრივებისა თუ მკერდის ტკივილის დროს მასტოპათიის დიაგნოზი ყოველთვის არ დაისმის. დიაგნოზის დასასმელად საჭიროა საფუძვლიანი გამოკვლევა:
ხელით გასინჯვა (პალპაცია);
ექოგრაფია;
მამოგრაფია (რენტგენოლოგიური გამოკვლევა);
სისხლში ჰორმონების (უმთავრესად - სასქესო და ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონთა) დონის განსაზღვრა;
გამონადენის არსებობისას - მისი პუნქცია და აღებული მასალის ციტოლოგიური ან ჰისტოლოგიური გამოკვლევა.

მასტოპათიის ადრეულ სტადიაში გამოსავლენად ქალმა (თუნდაც არაფერს უჩიოდეს) უნდა ჩაიტაროს:
20-დან 39 წლამდე:
თვითგასინჯვა - თვეში ერთხელ;
მამოლოგის კონსულტაცია - ორ წელიწადში ერთხელ;
40-დან 49 წლამდე:
თვითგასინჯვა - თვეში ერთხელ;
მამოლოგის კონსულტაცია - წელიწადში ერთხელ;
ინსტრუმენტული გამოკვლევა - ერთ-ორ წელიწადში ერთხელ;
50 წლის შემდეგ:
თვითგასინჯვა - თვეში ერთხელ;
მამოლოგის კონსულტაცია - წელიწადში ერთხელ;
ინსტრუმენტული გამოკვლევა - წელიწადში ერთხელ.

სარძევე ჯირკვალში პათოლოგიის აღმოჩენის შემთხვევაში ექიმი მამოლოგი პაციენტს ინდივიდუალურად შეურჩევს გამოკვლევის საჭირო მეთოდს, დაუნიშნავს მკურნალობას და დაადგენს კონსულტაციის პერიოდულობას.

თვითგასინჯვა
მენოპაუზამდე თვითგასინჯვა უნდა ჩატარდეს თვეში ერთხელ, მენსტრუაციამდე 6-12 დღით ადრე, ხოლო მენოპაუზის შემდეგ - ყოველი თვის ერთსა და იმავე რიცხვში. სასურველია, ეს დღე ქალმა კალენდარზე მონიშნოს. თვითგასინჯვა შეიძლება ჩატარდეს როგორც მდგომარე (სარკის წინ ან შხაპის მიღებისას), ისე ზურგზე მწოლიარე მდგომარეობაში. ქალმა უნდა დაათვალიეროს ბიუსტჰალტერი - შესაძლოა, მასზე ლაქები ან სისველე შეამჩნიოს, ძუძუსთავები - შესაძლოა, დვრილები ჩაზნექილი ან ფერნაცვალი იყოს. უნდა დააკვირდეს, ხომ არ არის კანი შეშუპებული, დანაოჭებული, ფერნაცვალი.
საეჭვო ნიშნებია:
კვანძოვანი სიმკვრივე სარძევე ჯირკვალში ან იღლიისქვეშა ფოსოში;
კანის სიწითლე;
ლიმონის ქერქის მსგავსი ან დანაოჭებული კანი;
ტკივილი;
დვრილის არეში წვის შეგრძნება და შეწითლება;
დვრილის ჩაზნექა;
გამონადენი დვრილიდან.

პროფილაქტიკა. მასტოპათიის პროფილაქტიკა, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს ჯანმრთელ და აქტიურ ცხოვრების წესს. ქალმა საკმაო რაოდენობით უნდა მიირთვას იოდის შემცველი პროდუქტები, იძინოს კარგად, სრულფასოვნად, დღის განმავლობაში ჰქონდეს ზომიერი ფიზიკური დატვირთვა, ერიდოს სტრესს, ტრავმას და ა. შ.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. დაავადება მძიმედ მიმდინარეობს. როგორც უკვე ითქვა, მედიასტინიტი წარმოადგენს რიგი დაავადების გართულებას, ამიტომ ვლინდება უკვე არსებული მძიმე პათოლოგიის ფონზე ავადმყოფის მდგომარეობის გაუარესებით.
კისრის ოდონტოგენური ფლეგმონის ფონზე განვითარებულ მედიასტინიტს თან სდევს ტკივილი მკერდის უკან, მაღალი ტემპერატურა, შემცივნება და ტაქიკარდია. კისრის დათვალიერებისას ნახულობენ მკვეთრად მტკივნეულ ანთებით ინფილტრატს, რომელიც ლავიწამდე აღწევს. თუ ავადმყოფს უკვე აქვს ჩატარებული კისრის ფლეგმონის გახსნის პროცედურა, მაშინ ჭრილობიდან დის საკმაო ოდენობის სითხე, რომლსაც ზოგჯერ არასასიამოვნო, მყრალი სუნი აქვს. გულმკერდზე ხელის მიკაკუნება ტკივილს აძლიერებს. სისხლში აღინიშნება მაღალი ლეიკოციტოზი ფორმულის მარცხნივ გადახრით. რენტგენული კვლევა ავლენს შუასაყრის ჩრდილის გაფართოებას.
საყლაპავის გამოკვლევისას მომხდარი ინსტრუმენტული პერფორაციის დროს ხშირად ზიანდება მსხლისებრი სინუსი. გამოკვლევის მომენტში ჰაერის ინსუფლიაციის გამო ინფექცია სწრაფად ვრცელდება შუასაყარში. ინტოქსიკაციის სიმპტომებიც მალევე ვლინდება და პროგრესირებს. ხშირად გამოკვლევისთანავე შეიმჩნევა კისერზე კანქვეშა კრეპიტაცია და მკერდუკანა ტკივილი, რომლეიც კისერსა და ბეჭთაშუა სივრცეს გადაეცემა. რამდენიმე საათის შემდეგ სხეულის ტემპერატურა საგრძნობლად იმატებს, ავადმყოფს ამცივნებს, სდის უხვი ოფლი, გულისცემა უჩქარდება და შესაძლოა, სეპტიკური შოკიც კი განუვითარდეს. სისხლში აღინიშნება მაღალი ლეიკოციტოზი ფორმულის მარცხნივ გადახრით. რენტგენოლოგიურად ვლინდება შუასაყრის ჩრდილის გაფართოება, ემფიზემა. საყლაპავის კონტრასტირების შემთხვევაში შესაძლოა გამოვლინდეს პერფორაციის ადგილი და ზომა, თუმცა მიკროპერფორაციის დროს კონტრასტის საყლაპავის გარეთ გაჟონვის დაფიქსირება ძნელია.
მედიასტინიტი შესაძლოა გართულდეს სეფსისით, პლევრის ემპიემით. არც ფიბროზის განვითარებაა გამორიცხული. პროგნოზი ყოველთვის მძიმეა და დამოკიდებულია ძირითად დაავადებაზე, ინფექციის კარიბჭეზე, გამომწვევის სახეობაზე.

მელანომა ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე ავთვისებიანი სიმსივნეა, რომელიც ნებისმიერ ასაკში შეიძლება განვითარდეს. მის წილად მოდის კიბოთი ავადობის შემთხვევათა 0,3-1%, თუმცა ბოლო ხანს მისი გახშირების ტენდენციაც შეიმჩნევა.
მელანომა ვითარდება მელანოციტებისგან - პიგმენტ მელანინის წარმომქმნელი უჯრედებისგან, ამიტომ უმეტესად მუქია, თუმცა არსებობს ამ დაავადების უპიგმენტო ფორმაც.
ეს სიმსივნური წარმონაქმნი უმეტესად (90%) კანზე ლოკალიზდება, იშვიათად - კონიუნქტივაში, თვალის ქორიონულ გარსზე, ცხვირის, პირის ღრუს, საშოსა და სწორი ნაწლავის ლორწოვან გარსებზე.
ხშირად მელანომას ხელსაყრელ ფონს უქმნის თანდაყოლილი პიგმენტური ლაქები - ნევუსები (ხალები), განსაკუთრებით - მათი ხშირი დაზიანება ზურგზე, წინამხრებზე, ტერფებზე ან სხეულის ღია ნაწილებზე ლოკალიზაციის შემთხვევაში. კიდევ უფრო საშიშია ზრდასრულ ასაკში შეძენილი პიგმენტური ლაქის ფონზე განვითარებული მელანომა.
მელანომის განვითარების რისკფაქტორებია:
გენოტიპი - თეთრი კანი, ბაცი ფერის (ცისფერი) თვალები, ბაცი ფერის თმა და ვარდისფერი ჭორფლი;
ანამნეზში მზით დამწვრობის არსებობა (ბავშვობისას, მოზარდ ასაკში და ახალგაზრდობისას მიღებულ დამწვრობასაც კი შეუძლია, შემდგომ წლებში კიბოს განვითარებაზე გავლენა მოახდინოს);
ჭარბი ულტრაიისფერი დასხივება (მზის გულზე, სოლარიუმში);
დისპლაზიური ნევუსის სინდრომი ანუ ატიპური ხალი;
მელანომისადმი მემკვიდრეობითი განწყობა (მელანომის ოჯახური ანამნეზი);
რთული ნევუსები (45%), საზღვრისმიერი ნევუსები (34%), ინტრადერმული ნევუსები (16%), ღრმა ნევუსები (3,2%);
მრავალი (50-ზე მეტი) ნევუსის არსებობა;
პიგმენტური ქსეროდერმა;
დუბრეას მელანოზი.

აღსანიშნავია, რომ არ ხდება თმიანი ნევუსების გაავთვისებიანება - პიგმენტური სიმსივნეები, რომლებზეც თმა ამოდის, არ მიეკუთვნება ავთვისებიან სიმსივნეთა ჯგუფს.

ადამიანის კანის ფოტოტიპები
მელანომის განვითარების ალბათობა რამდენადმე დამოკიდებულია კანის ფოტოტიპზე. I და II ფოტოტიპის ადამიანები ამ სიმსივნის განვითარებისკენ ყველაზე მეტად არიან მიდრეკილნი, ხოლო V და VI ფოტოტიპისა - ყველაზე ნაკლებად.
ფოტოტიპების დახასიათება:
I ფოტოტიპი - დამწვრობა ვითარდება მზეზე მცირე ხანს (30 წუთის განმავლობაში) ყოფნის შემთხვევაშიც კი, გარუჯვა ვერასოდეს ხერხდება;
II ფოტოტიპი - დამწვრობის მიღება იოლია, გარუჯვა - ძნელი, მაგრამ შესაძლებელი;
III ფოტოტიპი - შესაძლოა უმნიშვნელო დამწვრობის განვითარება, გარუჯვა ადვილია;
IV ფოტოტიპი - დამწვრობა არასდროს ვითარდება, გარუჯვა ადვილია;
V ფოტოტიპი - კანი ბუნებრივად არის მუქი;
VI ფოტოტიპი - აფრიკის მკვიდრთა კანი.