მკურნალობა. თანამედროვე მედიცინას არ შესწევს გესტოზისგან სავსებით განკურნების უნარი, მაგრამ მდგომარეობის კონტროლი უმეტესად შესაძლებელია. დროული და მართებულად შერჩეული მკურნალობით მედიკოსებს შეუძლიათ, თავიდან აგვაცილონ გესტოზის მძიმე ფორმა. თვითმკურნალობა დაუშვებელია - პროფესიონალური და ინდივიდუალური თერაპიის გარეშე გესტოზი შესაძლოა დამძიმდეს და საფრთხე შეუქმნას ორსულისა და ნაყოფის სიცოცხლეს.
გესტოზის მკურნალობის მთავარი პრინციპებია:
ქალის ნერვული სისტემისთვის სამკურნალო-დამცველობითი რეჟიმის შექმნა, დაავადების სიმძიმის კვალობაზე, სხვადასხვა პრეპარატის დანიშვნა (შავბალახათი და კატაბალახათი დაწყებული, ძლიერმოქმედი დამამშვიდებელი საშუალებებით დამთავრებული);
სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ორგანოების ფუნქციის აღდგენა მედიკამენტების დახმარებით;
პირობების შექმნა დროული და გაურთულებელი მშობიარობისთვის.

როდესაც გესტოზი მკურნალობას ემორჩილება, მეან-გინეკოლოგი ნაადრევი მშობიარობის სტიმულაციას არ ახდენს. ასეთი რამ ხდება მხოლოდ მაშინ, როდესაც მკურნალობა უეფექტოა და ორსულისა და ბავშვის მდგომარეობა უარესდება. გესტოზის იოლი ფორმების მკურნალობა შესაძლებელია შინაც, რთულ შემთხვევებში კი თერაპია აუცილებლად საავადმყოფოში უნდა წარიმართოს.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. გინგივიტი განიხილება ორ ასპექტში: როგორც ღრძილების დამოუკიდებელი ანთება და როგორც სხვა ორგანოთა დაავადებებთან დაკავშირებული პათოლოგია. პირველ ჯგუფს ეკუთვნის გინგივიტის კატარული, ჰიპერტროფიული, წყლულოვანი, ატროფიული ფორმები, მეორეს - მისი სიმპტომური ნაირსახეობანი, მათ შორის - მოზარდთა და ორსულთა, ავიტამინოზური, სისხლმბადი ორგანოების დაავადებათა თანმხლები გინგივიტები.
გინგივიტის კლინიკური ნიშნებია ტკივილი, შეწითლება, შეშუპება, სისხლდენა.
კატარული გინგივიტი უმეტესად ადგილობრივი მატრავმირებელი ფაქტორებით (კბილის ქვა, არასწორად დადებული ბჟენი, ხელოვნური პროთეზი და სხვა) არის გამოწვეული. ავადმყოფი უჩივის ტკივილს და სისხლდენას ჭამის დროს. ღრძილი შეშუპებული, შეხებისას სისხლმდინარი და მტკივნეულია. პათოლოგიური ღრძილოვანი ჯიბე არ აღინიშნება. რენტგენოგრაფია ცვლილებებს არ ავლენს.
ჰიპერემიული გინგივიტი ქრონიკული ანთებითი პროცესია, მიმდინარეობს ხანგრძლივად. ავადმყოფს აწუხებს ღრძილების ტკივილი, ღრძილების ფორმის შეცვლა და გადიდება. კბეჩისას შეიგრძნობა ტკივილი, ზოგ შემთხვევაში აღინიშნება სისხლდენაც. გამოხატულია ცრუ პათოლოგიური ჯიბეები.

მკურნალობა. ღრძილების ანთების მკურნალობა ინდივიდულურია და ანთების ფორმის შესაბამისად წარიმართება, ზოგადი მითითებები კი ასეთია: გაუტკივარება, გამომწვევი მიზეზების აღმოფხვრა, ტკივილის გაყუჩება, ანთების საწინააღმდეგო მკურნალობის ჩატარება, იმუნიტეტის მოძლიერება, ანტისეპტიკა (სავლები, პირის ღრუს აბაზანები), ღრძილების ეპითელიზაციის (შეხორცების) დაჩქარება (სოლკოსერილი, აქტოვეგინი).
ანტიბიოტიკები შეირჩევა ანტიბიოტიკოგრამის შესაბამისად. მათი გამოყენება პათოლოგიური პროცესის აქტივობასა და სიმძიმეზეა დამოკიდებული. საჭიროებისას მიმართავენ მკურნალობის ფიზიკურ მეთოდებს: უმს (ულტრა მაღალი სიხშირის) დენს, კვარცს.

მიმდინარეობა და სიმპტომები. განასხვავებენ გინეკომასტიის განვითარების სამ სტადიას.
განვითარების (პროლიფერაციის) ანუ საწყისი სტადია 4 თვეს გრძელდება. ამ დროს დაავადების უკუგანვითარება შესაძლებელია - კონსერვატიული თერაპიის შემთხვევაში გადიდებული სარძევე ჯირკვლები ხშირად ნორმალურ ზომებს იბრუნებს.
შუალედური სტადია 4 თვიდან 1 წლამდე გრძელდება. ამ დროს ხდება სარძევე ჯირკვლების ქსოვილების მომწიფება. ამ სტადიაში პროცესის უკუგანვითარება იშვიათია.
უკანასკნელ, ფიბროზულ სტადიას ახასიათებს სარძევე ჯირკვლებში მწიფე ქსოვილების გაჩენა, ჯირკვლის ქსოვილების ირგვლივ ცხიმოვანი ქსოვილის ჩალაგება. ამ სტადიაში პათოლოგიური პროცესის უკუგანვითარება არ ხდება.

მკურნალობა. გინეკომასტიის კონსერვატიული მკურნალობა (გადიდებული სარძევე ჯირკვლების დაპატარავების მიზნით) ტარდება პირველ სტადიაში (დაავადების გამოვლენის პირველ 4 თვეს). ინიშნება ჰორმონული თერაპია, რის შედეგადაც ტესტოსტერონ-ესტროგენის ბალანსი ნორმალიზდება და სარძევე ჯირკვლების ზომა მცირდება. ამ დროს ინიშნება:
ტესტოსტერონი - მამაკაცის სასქესო ჰორმონი. ამ პრეპარატს მაშინ უნიშნავენ, როდესაც სისხლში მისი დონე შემცირებულია. ტესტოსტერონი განსაკუთრებით ეფექტურია ჰიპოგონადიზმის (ტესტოსტერონის დონის დაქვეითებით გამოწვეული სპეციფიკური მდგომარეობის) დროს.
ანტიესტროგენული პრეპარატები (ტამოქსიფენი). ინიშნება მამაკაცის ორგანიზმში ესტროგენების სიჭარბისას. ეს საშუალებები ბლოკავს ესტროგენების ზემოქმედებას სარძევე ჯირკვლებსა და სხვა უბნებზე, რომლებზეც შეიძლება ამ ჰორმონმა მოახდინოს გავლენა. არსებობს სხვა ანტიესტროგენებიც, მაგალითად, დანაზოლი, მაგრამ ის მოსალოდნელი მრავალრიცხოვანი უკუეფექტის გამო შეზღუდვით ინიშნება.
გინეკომასტიის ქირურგიული მკურნალობა ტარდება მაშინ, როდესაც კონსერვატიული თერაპია უეფექტოა ან მაშინ, როდესაც მისი უშედეგობა იმთავითვე ცნობილია. ქირურგიული მკურნალობის მიზანია სარძევე ჯირკვლის ჭარბი ქსოვილის მოკვეთა და მკერდის ნორმალური კონტურის აღდგენა. გინეკომასტიის სამკურნალოდ შემუშავებულია რამდენიმე სახის ქირურგიული ჩარევა:
სარძევე ჯირკვლის მოკვეთა (უბრალო მასტექტომია) დვრილებითურთ. დღესდღეობით ეს მეთოდი არ გამოიყენება, ვინაიდან ტოვებს აშკარა კოსმეტიკურ დეფექტს;
კანქვეშა მასტექტომია (ამ დროს დვრილები ნარჩუნდება);
სარძევე ჯირკვლის მოკვეთა ზემოთ აღნიშნული მეთოდით, პლუს ლიპოსაქცია მკერდის ნორმალური კონტურის დასაბრუნებლად;
ენდოსკოპიური მასტექტომია (სარძევე ჯირკვლების მცირედი გადიდების შემთხვევაში).

ეს ნიშნები ხშირად ისე სწრაფად ქრება, რომ ავადმყოფი ექიმთან მისვლას ვერ ასწრებს. თუ მხედველობა მეტ-ნაკლებად აღდგა, ავადმყოფი უყურადღებოდ ტოვებს მას, ეს მეტისმეტად სახიფათოა, რადგან ერთ-ერთი ასეთი შეტევა შეიძლება მხედველობის მკვეთრი დაქვეითებით ან მთლიანად დაკარგვით დამთავრდეს. გლაუკომის ადრიან დიაგნოსტიკას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს მისგან გამოწვეული სიბრმავის თავიდან აცილებაში.
თუ გამთენიისას თვალის უეცარმა ძლიერმა, თავში გავრცელებადმა ტკივილმა გაგაღვიძათ, შემდეგ კი დაგეწყოთ ღებინება, მოდუნდით და თითქმის ვეღარაფერს ხედავთ, გლაუკომის მწვავე შეტევა თითქმის ეჭვგარეშეა. ნუ დაელოდებით, როდის გაგივლით შეტევა. დაუყოვნებლივ გამოიძახეთ სასწრაფო დახმარება, ექიმის მოსვლამდე კი დალიეთ ტკივილგამაყუჩებელი და შარდმდენი საშუალებები.

დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. გლაუკომის ადრეული გამოვლენის თვალსაზრისით უდიდესი მნიშვნელობა აქვს პროფილაქტიკურ გასინჯვას. სასურველია, 40 წელს გადაცილებულმა ყველა პირმა გაისინჯოს თვალშიგა წნევა, საეჭვო შემთხვევაში ჩაიტაროს დეტალური გამოკვლევა: ოფთალმოსკოპია, პერიმეტრია, დატვირთვის ცდები. ეს ყოველივე დაავადებას ადრეულ სტადიაშივე გამოავლენს, როდესაც მკურნალობა განსაკუთრებით ეფექტურია.
გლაუკომიანი პაციენტისთვის მეტად მნიშვნელოვანია ყოფა-ცხოვრების რეჟიმის დაცვა. ავადმყოფი უნდა ერიდოს უსიამოვნო განცდებს, გაციებას. აკრძალულია ძლიერი ფიზიკური დატვირთვა. ტელევიზორის ყურება დასაშვებია მხოლოდ განათებულ ოთახში, ისიც - შეზღუდულად. გარდა ამისა, უნდა შეიზღუდოს მარილიანი, ცხარე საკვები, მოწესრიგდეს კუჭ-ნაწლავის ფუნქციები. აკრძალულია თამბაქო, ალკოჰოლი, მაგარი ჩაი, ყავა. სასარგებლოა სუფთა ჰაერზე ყოფნა, მსუბუქი ფიზიკური შრომა. სასურველია, პაციენტმა მზეზე მწვანემინებიანი სათვალე ატაროს. მედიკამენტური მკურნალობა ინდივიდუალურად შეირჩევა. თუ კონსერვატიული თერაპია უეფექტო აღმოჩნდა, ტარდება ანტიგლაუკომური ოპერაცია.

მიზეზები. მწვავე გლომერულონეფრიტი შესაძლოა განვითარდეს ინფექციური დაავადების შემდეგ. ეს ინფექცია უმეტესად სტრეპტოკოკულია (მაგალითად, ანგინა, ტონზილიტი, ქუნთრუშა), შედარებით იშვიათად - ბაქტერიული, ვირუსული, პარაზიტული ბუნებისა. კიდევ უფრო იშვიათია გლომერულონეფრიტის განვითარება შრატის, ვაქცინის ან წამლის შეყვანის, საკვების, მტვრის და სხვა ნივთიერებათა მიმართ აღმოცენებული ალერგიული რეაქციის შემდეგ. დიდ როლს ასრულებს გაციება. ბოლოდროინდელი გამოკვლევები ავლენს მჭიდრო კავშირს ჰიპერტონიულ დაავადებასა და გლომერულონეფრიტს შორის.
თუ ანგინის, ფილტვების ანთების, ტონზილიტის ან რომელიმე სხვა ინფექციური დაავადების გადატანიდან 1-3 კვირის შემდეგ დაგეწყოთ თავის ტკივილი, აგიწიათ სიცხემ, მოიმატა არტერიულმა წნევამ და თავი იჩინა ჰიპერტონიისთვის დამახასიათებელმა სიმპტომებმა, შესაძლოა, საქმე მწვავე გლომერულონეფრიტთან გვქონდეს. ისიც სათქმელია, რომ თირკმელებში ფილტრაციის სისტემის მოშლის გამო ორგანიზმიდან სითხის გამოყოფის რეჟიმი იცვლება, რაც შეშუპებას იწვევს და შესაძლოა, გულისმიერი ასთმისა და ფილტვების შეშუპების მიზეზადაც იქცეს. მწვავე გლომერულონეფრიტის დროს არცთუ იშვიათად მცირდება შარდის გამოყოფა, ვითარდება მაკროჰემატურია და შარდი ხორცისნარეცხისფერი ხდება. შესაძლოა, თავი იჩინოს ტკივილმა მუცლისა და წელის არეში და შეტევითი ღებინებაც კი განვითარდეს.

მწვავე სტრეპტოკოკული გლომერულონეფრიტის სადიაგნოზო კრიტერიუმებად მიიჩნევა:
კავშირი სტრეპტოკოკულ ინფექციასა და დაავადების გამოვლინებას შორის;
მიკრო ან მაკროჰემატურია - სისხლიანი შარდი (ჰემატურიის გარეშე ეს დაავადება მეტად იშვიათია. ასეთ დროს დიაგნოზს თირკმლის ბიოფსიის საფუძველზე სვამენ);
პროტეინურია - შარდში ცილების არსებობა;
შეშუპება - დაავადების დასაწყისში შუპდება სახე, ქუთუთოები, ხელები, შეშუპება თანდათან იმატებს და ქვედა კიდურებზეც ვრცელდება, ბავშვებს შესაძლოა ასციტიც განუვითარდეთ;
არტერიული წნევის მატება;
ოლიგურია (შარდის გამოყოფის შემცირება), ანურია (შარდის გამოყოფის შეწყვეტა).
ქრონიკული გლომერულონეფრიტის დროს სიმპტომები გაცილებით სუსტი, ნაკლებ შესამჩნევია. ეს დაავადება შესაძლოა წლობით გაგრძელდეს, მაგრამ მკურნალობის გარეშე პროგნოზი მეტად არასახარბიელოა - დაავადება გულის ან თირკმლის უკმარისობამდე მიგვიყვანს.
ყველამ, ვისაც კი ქრონიკული გლომერულონეფრიტის დიაგნოზს უსვამენ, უნდა იცოდეს: ეს დაავადება იმუნური ხასიათისაა, ხანგრძლივად მიმდინარეობს და ორივე თირკმელს აზიანებს. ქრონიკული გლომერულონეფრიტის დროს თირკმელების ფუნქცია თანდათანობით ირღვევა. ეს წყვილი ორგანო ვეღარ უმკლავდება ძირითად დანიშნულებას - ზედმეტი სითხისა და ცხოველქმედების პროდუქტებისგან ორგანიზმის გათავისუფლებას. ორგანიზმში მიმდინარე ყოველგვარი ანთებითი პროცესი, მათ შორის - გლომერულონეფრიტი, ქსოვილის სკლეროზირებას იწვევს: თირკმლის ქსოვილზე, იმ ადგილას, სადაც იმუნური ანთება მძიმედ მიმდინარეობს, ისეთივე ნაწიბურები ჩნდება, როგორიც ნაჭრილობევზე. სკლეროზირებული ქსოვილი ვეღარ მუშაობს, თანაც მისი გაჯანსაღება შეუძლებელია, მას აღარაფერი ეშველება.

დიაგნოსტიკა. დაავადების დიაგნოზის დასაზუსტებლად უნდა ჩატარდეს შარდისა და სისხლის საერთო ანალიზი, ყურადღებით ინახოს, ხომ არ არის შარდში ცილა, ერითროციტები ან ლეიკოციტები. დიაგნოსტირების გადამწყვეტი მეთოდია თირკმელების ბიოფსია.

პროფილაქტიკა. თუ ადამიანს ქრონიკული გლომერულონეფრიტის დიაგნოზი დაუსვეს, მას ეკრძალება ხანგრძლივი მივლინებები, ღამის მორიგეობა, მუშაობა ტოქსიკურ და სხვა მავნე პროდუქტებთან. არტერიული წნევის მაღალი მაჩვენებლები თირკმელების ქრონიკული უკმარისობის განვითარების საშიშროებაზე მიუთითებს. გლომერულონეფრიტის თავიდან ასაცილებლად საჭიროა ინფექციური დაავადებების (განსაკუთრებით - ტონზილიტის) დროული და მართებული მკურნალობა.

გოგირდოვანი საცობების გამორეცხვა მხოლოდ ყელ-ყურ-ცხვირის ექიმს შეუძლია, ამ პროცედურის შემდეგ კი კარგი იქნება, თუ პროფილაქტიკის მიზნით შინ თვეში 2-3-ჯერ დამოუკიდებლად ჩავიტარებთ მარტივ პროცედურას: ვწვებით გვერდზე და ვიწვეთებთ ყურში 5 წვეთ წყალბადის ზეჟანგის 3%-იან ხსნარს ან ვაზელინის ზეთს. ასე ვრჩებით 15-20 წუთს. შემდეგ ვიწმენდთ სასმენი მილის შესასვლელს სტერილური ბამბის წრიული მოძრაობით. არასტერილური ბამბის წკირები და ასანთის ღერზე დახვეული ბამბა არ გამოიყენოთ - დიდია ალბათობა, ყურის სტრუქტურა დაიზიანოთ.

მკურნალობა ანთების მიზეზებსა და მიმდინარეობაზეა დამოკიდებული. ინიშნება ანტიბიოტიკები, იმობილიზაცია, მძიმე შემთხვევებში შესაძლოა ოპერაციული ჩარევაც გახდეს საჭირო.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. დაავადების ფარული პერიოდი (გონოკოკი ორგანიზმშია, მაგრამ სიმპტომები ჯერ არ არის გამოვლენილი) რამდენიმე საათიდან 2-10 დღემდე გრძელდება.
ქალებში გონორეა ხშირად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, თუმცა არცთუ იშვიათად სიმპტომების მართებული შეფასება მათი გამოვლენის შემთხვევაშიც ვერ ხდება. მაგალითად, საშოდან მოყვითალო-მოთეთრო გამონადენს, ჩვეულებრივ, კანდიდოზს (რძიანას) უკავშირებენ, შარდვის დროს ტკივილს - ცისტიტს, არადა ერთიც და მეორეც შესაძლოა გონორეაზე მიუთითებდეს. დაავადებისას ქალი შესაძლოა უჩიოდეს ტკივილს მუცლის ქვედა არეში და სისხლიან გამონადენს მენსტრუაციული ციკლის შუა პერიოდში.
მამაკაცებში გონორეა უფრო თვალსაჩინოდ ვლინდება: შარდსადენი არხიდან გამოიყოფა უსიამოვნო სუნის მქონე მოყვითალო-მოთეთრო ლორწო, შარდის გამოყოფის პროცესს უსიამოვნო შეგრძნებები (წვა, ტკივილი) ახლავს თან, სასქესო ასოს თავი წითლდება და შუპდება, შესაძლოა, მის ირგვლივ პატარ-პატარა წყლულებიც გაჩნდეს.
გონოკოკური ფარინგიტი პრაქტიკულად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს, მაგრამ არის შემთხვევები, როცა ყელის ტკივილი აღმოცენდება. ყოველთვის არც პროქტიტის ამოცნობაა შესაძლებელი, იშვიათად თუ აღინიშნება სწორ ნაწლავში ქავილი და ფეკალურ მასებს მოჰყვება ლორწო და ჩირქი.
თუ გონორეა 2 თვის განმავლობაში არ განიკურნა, ქრონიკულ ხასიათს მიიღებს და თვალების, სახსრებისა და სხვა მნიშვნელოვანი ორგანოების დაზიანებას დაიწყებს. ქალებში ქრონიკული გონორეა საშვილოსნოს დანამატების (საკვერცხეებისა და საშვილოსნოს ყელის) ანთებას იწვევს და შესაძლოა, საქმე უშვილობამდეც კი მივიდეს. მამაკაცთა უნაყოფობის მიზეზიც ხშირად სწორედ შორსწასული გონორეაა.

დიაგნოსტიკა. გონორეაზე ეჭვის მიტანისთანავე უნდა მიმართოთ ვენეროლოგს. დღეს ამ დაავადების ანონიმურად მკურნალობაც შეიძლება. დიაგნოზს ჩივილებისა და გამოკვლევის საფუძველზე სვამენ. აუცილებელია შარდსადენი არხიდან გამონადენის ლაბორატორიული გამოკვლევა, ასევე - სისხლისა და შარდის ანალიზი.

მკურნალობა. მკურნალობის მართებული სქემის შერჩევა მხოლოდ ექიმ ვენეროლოგს შეუძლია. ამჟამად გონორეას ანტიბიოტიკებით მკურნალობენ, პარალელურად ზრუნავენ იმუნიტეტის გაძლიერებაზე და უნიშნავენ ფიზიოპროცედურებს. თუ ერთ-ერთ სქესობრივ პარტნიორს გონორეა აღმოაჩნდა, მეორემ აუცილებლად უნდა ჩაიტაროს გამოკვლევა, ხოლო საჭიროების შემთხვევაში - სათანადო მკურნალობა.

თუ გრიპი გართულების გარეშე მიმდინარეობს, ცხელება 3-4 დღეში გაივლის, ხოლო 5-10 დღეში ადამიანი სავსებით იკურნება.
მკურნალობის მთავარი მეთოდია ვაქცინაცია ანუ იმუნიზაცია. ვაქცინაციის დროს ორგანიზმში მცირე რაოდენობით შეჰყავთ ინფექციის გამომწვევი. ის დაავადებას არ იწვევს, მაგრამ ანტისხეულების გამომუშავებას ასტიმულირებს და ვირუსის ველურ შტამთან შეხვედრისას ორგანიზმს მათი გამომუშავებისთვის დროის ხარჯვა აღარ უხდება. ანტისხეულები ვირუსს ბოჭავს და მის გამრავლებას აფერხებს. ასე რომ, ვირუსის საწინააღმდეგო ვაქცინა მთლად წამალი არ არის. ის ვირუსული ინფექციის იმიტირებას ახდენს, რათა ორგანიზმის იმუნურ სისტემას მასთან ბრძოლაში დაეხმაროს.

ზოგადგამაჯანსაღებელი საშუალებები
გაკაჟდით.
მიიღეთ პოლივიტამინები, C ვიტამინი (0,5 გ დღეში 1-2-ჯერ). ეს მოაწესრიგებს ნივთიერებათა ცვლას და გაზრდის ორგანიზმის წინააღმდეგობის უნარს. C ვიტამინს უხვად შეიცავს მჟავე კომბოსტო, ლიმონი, კივი, მანდარინი, ფორთოხალი, გრეიპფრუტი. სასარგებლოა მცენარეული ზეთით შეკაზმული ახალი კომბოსტოს სალათიც, რომელიც მდიდარია ვიტამინებითა და მიკროელემენტებით.
ეპიდემიის პერიოდში პროფილაქტიკის მიზნით ყოველდღიურად მიიღეთ 2-3 კბილი ნიორი (ერთი კბილი მაინც). საკმარისია რამდენიმე წუთს ნიორი ღეჭოთ, რომ პირის ღრუ მთლიანად გაიწმინდება ბაქტერიებისაგან. ასეთივე ეფექტი აქვს ხახვს.
უხვად მიირთვით ხილი და ბოსტნეული.

დამატებითი საშუალებები
1. დღეში 2-ჯერ საპნით დაიბანეთ ცხვირის ძგიდე და ნესტოები.
2. ყელში გამოივლეთ კალიუმის პერმანგანატის, ფურაცილინის, სოდის ხსნარი, გვირილის ნაყენი.
3. 3 ს/კ წვრილად დაჭრილ ხახვს დაასხით 50 მლ თბილი წყალი, დაამატეთ 1/2 ჩ/კ თაფლი და 30 წუთს გააჩერეთ. ნაყენი პიპეტით იწვეთეთ ცხვირში.
4. გახეხილი ნივრისა და ხახვის ნარევს დაამატეთ ცხიმი და ცხვირის ლორწოვან გარსზე წაისვით.
5. ჭურჭელში ჩაასხით 300 გ წყალი, აადუღეთ, დაამატეთ 30-40 წვეთი ევკალიპტის ნაყენი ან 1/2 ჩაის კოვზი სოდა და გაიკეთეთ ინჰალაცია.
6. ფეხები 5-10 წუთით ჩაყავით მდოგვიან ცხელ წყალში, შემდეგ ტერფები რომელიმე გამახურებელი კრემით დაიზილეთ.

სიმპტომები და მიმდინარეობა. გულის ბლოკადის კლინიკური სურათი მის ტიპზეა დამოკიდებული.
სინოატრიული ბლოკადა (დარღვეულია სინუსურ კვანძში გენერირებული იმპულსების გატარება წინაგულში) ხშირად უსიმპტომოდ მიმდინარეობს. მძიმე მიმდინარეობისას აღინიშნება თავბრუხვევა, გულის წასვლა, იშვიათად - კრუნჩხვა.
წინაგულთაშუა ბლოკადა (შეფერხებულია იმპულსების გავრცელება წინაგულების მიოკარდიოციტებში) პათოლოგიური სიმპტომებით არ ვლინდება და არც მკურნალობას მოითხოვს.
ატრიოვენტრიკულური ბლოკადა (შეფერხებულია იმპულსების გავრცელება პარკუჭებში) ნაწილობრივიც შეიძლება იყოს და სრულიც. სრული ბლოკადის დროს პარკუჭების შეკუმშვის სიხშირე შეიძლება წუთში 30-მდე და უფრო მეტად დაეცეს (ზრდასრული ადამიანის ნორმალური გულისცემა მოსვენებისას წუთში 60-80-ს უტოლდება). თუ შეკუმშვებს შორის ინტერვალმა რამდენიმე წამს მიაღწია, ადამიანს შეიძლება გული წაუვიდეს, გაფითრდეს, კრუნჩხვა დაეწყოს (ეს ე.წ. მორგან-ადამს-სტოქსის სინდრომის სიმპტომებია) და საქმე ლეტალურ დასასრულამდეც კი მივიდეს.

დიაგნოსტიკა და მკურნალობა. ჩვეულებრივი ელექტროკარდიოგრაფიით შესაძლებელია გულის შეკუმშვების შეფასება მხოლოდ გამოკვლევის მომენტში, გულის ბლოკადა კი ყოველთვის არ არის მუდმივი. გარდამავალი ბლოკადის გამოსავლენად მიმართავენ სპეციალურ მონიტორულ გამოკვლევასა და ტესტებს. დიაგნოზის დასაზუსტებლად ექოკარდიოგრაფიას ატარებენ.
მორგან-ადამს-სტოქსის სინდრომის აღმოცენების შემთხვევაში ავადმყოფი უნდა დავაწვინოთ და სასწრაფო დახმარება გამოვიძახოთ.
გამტარი სისტემის ცალკეული ტოტის ბლოკადა მკურნალობას არ მოითხოვს, მაგრამ შესაძლოა, გულის რომელიმე ისეთ დაავადებაზე მიუთითებდეს, რომლის დროსაც მკურნალობა აუცილებელია. ზოგიერთი სახის ბლოკადა სათანადო პრეპარატით მკურნალობისას გაივლის, მაგრამ სრული ბლოკადა საგრძნობლად აუარესებს ავადმყოფის მდგომარეობას. ამ დროს პირდაპირ არის ნაჩვენები რიტმის ხელოვნური მატარებლის გადანერგვა, დროებითი ან მუდმივი პარკუჭოვანი სტიმულატორების გამოყენება.
ვინაიდან გულის დაავადებების სამკურნალო რამდენიმე პრეპარატი ხელს უწყობს გულის ბლოკადის აღმოცენებას, აუცილებელია მათი მიღების წესების ზედმიწევნით დაცვა და ექიმის რეკომენდაციების გათვალისწინება.